Գարդասիլ՝ փրկության օղա՞կ, թե՞ տրոյական ձի (Մաս 1)

Գարդասիլ՝ փրկության օղա՞կ, թե՞ տրոյական ձի (Մաս 1)

– ՀՀ բոլոր քաղաքացիները տեղեկացված որոշում կայացնելու իրավունք ունեն

– Ակնարկ ՄՊՎ պատվաստուկների անվտանգության և արդյունավետության մասին

– ՀԱՎԵԼՎԱԾ 1. Գարդասիլի սահմանափակումները, հակացուցումներն ու հնարավոր հետպատվաստումային անբարեհաջող դեպքերն ըստ Մերք ընկերության

– ՀԱՎԵԼՎԱԾ 2. Գարդասիլ պատվաստուկ կիրառած Անգլիայի և Ավստրալիայի
ԱՊՔ ցուցանիշերի դինամիկան

– ՀԱՎԵԼՎԱԾ 3. Արգանդի պարանոցի քաղցկեղի կանխարգելումը Ֆինլանդիայում

ՀՀ բոլոր քաղաքացիները տեղեկացված որոշում կայացնելու իրավունք ունեն
Մարդու պապիլոմավիրուսային վարակների (ՄՊՎ) դեմ պատվաստումների մասին հոդվածների շարք է նախատեսվում՝ հույսով, որ հոդվածաշարն ընթերցող ծնողները ողջախոհ եզրահանգումների կգան իրենց դուստրերին գարդասիլով պատվաստելու կապակցությամբ։ Հոդվածաշարի նպատակն է տեղեկացնել մարդու պապիլոմավիրոսային վարակների դեմ պատվաստումների, մասնավորաբար գարդասիլի կլինիկական փորձարկումների մեղմ ասած «թերությունների», պատվաստուկի անվտանգության, գարդասիլի ագրեսիվ մարքեթինգի, երկարաժամկետում դրա արդյունավետության ծայրահեղ խոցելիության, որոշ բաղադրիչների (ամորֆ ալյումինի հիդրօքսիֆոսֆատ սուլֆատ և պոլիսորբատ 80) բացասական ազդեցության, ինչպես նաև հարակից այլ հարցերի մասին։ Հոդվածաշարը պատրաստված է ԲԱՑԱՌԱՊԵՍ տեղեկատվության նպատակով, որպեսզի պատվաստվելու կամ երեխային պատվաստելու ՏԵՂԵԿԱՑՎԱԾ ՈՐՈՇՈՒՄ ԿԱՅԱՑՆԵՔ։

ՀՀ ամեն քաղաքացի իր մարմնի վրա կատարվելիք որևէ բժշկական միջամտության մասին տեղեկացված որոշում կայացնելու իրավունք ունի։ Իրավունքի այս հիմնարար դրույթից ելնելով՝ առաջնահերթ է ՀՀ քաղաքացիներին մատուցել գարդասիլի (ՄՊՎ պատվաստուկ) հնարավոր բացասական հետևանքների մասին ավելի լիարժեք տեղեկատվություն։ Հոդվածը ներկայացնում է արգանդի պարանոցի քաղցկեղի (ԱՊՔ) կանխարգելման համար ԱՊՔ սքրինինգների կարևորությունը, դրանց ապացուցված անվտանգությունն ու արդյունավետությունը՝ Ավստրալիայի, մասամբ նաև Անգլիայի օրինակների վրա։ Ներկայացվում են գարդասիլի «անվտանգության» և «արդյունավետության» որոշ փաստեր և պատվաստուկներում առկա ալյումինի ադյուվանտների բիոկայունության դրսևորումները՝ որոնք բնորոշվել են որպես «տրոյական ձի»։ Հավելված 1-ը ներկայացնում է գարդասիլի սահմանափակումները, հակացուցումները և հնարավոր հետպատվաստումային անբարեհաջող դեպքերն ըստ Մերք ընկերության բժիշկների և պացիենտների համար նախատեսված ներդիրների։ Հավելված 2-ը ներկայացնում է գարդասիլ պատվաստուկ կիրառած առաջին երկրներների շարքից՝ Անգլիայի և Ավստրալիայի ԱՊՔ ցուցանիշերի դինամիկան։ Հավելված 3-ում մանարմասներ են բերված Ֆինլանդիայում արգանդի պարանոցի քաղցկեղի կանխարգելման ծրագրերի մասին։

Ընդհանուր առմամբ սուր վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելումը համապատասխան պատվաստումների միջոցով, որոշ վերապահումներով հանդերձ, ապացուցել է իր արդյունավետությունը։ Այժմ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) առաջարկում է աղջիկներին «պաշտպանել» վիրուսներից, որոնք «կարող են հանգեցնել» արգանդի պարանոցի քաղցկեղի մոտ 30 տարի անց։
Մարդու պապիլոմավիրուսային վարակների դեմ պատվաստումներն արվում են ՄՊՎ վարակի կանխարգելման համար, այն էլ միայն այն շճատիպերի դեմ, որոնց հակագեները կան պատվաստանյութում։ Օրինակ գարդասիլը նախատեսված է ՄՊՎ 6, 11, 16 և 18 շճատիպերի վարակները կանխարգելելու համար։ Դրանցից առաջին երկուսը գենիտալ (սեռական օրգանների) գորտնուկներ են հարուցում, իսկ հաջորդ երկուսը համարվում են արգանդի պարանոցի քաղցկեղ հարուցող բարձր ռիսկի քաղցկեղածին վիրուսներ։ Թվում է թե եթե ՄՊՎ վարակը կանխվի, ապա քաղցկեղ չի առաջանա: Իրականում խնդիրն ավելի բարդ է:

Արգանդի պարանոցի քաղցկեղի ռիսկը Հայաստանում 2016թ. եղել է 0,000155 կամ 0,0155%: Այսինքն, եթե արգանդի պարանոցի քաղցկեղի այս ցուցանիշը պահպանվի, ապա 100000 կնոջից 15,5-ի մոտ կառաջանա արգանդի պարանոցի քաղցկեղ։ Գարդասիլով պատվաստման ծրագրով նախատեսված է ընդգրկել 13 ամյա 16000 աղջնակ։ Այսինքն, եթե պահպանվի ռիսկի առկա մակարդակը, ապա նրանցից 2-3 հոգու (ճշգրիտ հաշվարկը տալիս է՝ 2,5) մոտ գուցե և առաջանա արգանդի պարանոցի քաղցկեղ 30 տարի անց, քանի որ Հայաստանում ԱՊՔ առաջացման ամենառիսկային տարիքը 40-65տ. է (1) Հաշվի առնելով ԱՊՔ ցուցանիշերի նվազման առկա միտումը, տեխնոլոգիաների և բուժական մեթոդների կատարելագործումը, և հուսալով, որ ԱՊՔ սքրինինգային ծրագրերում մեծ ընդգրկվածություն ու համապատասխան որակյալ բուժում կապահովվի (առանց որոնց բացառվում է որևէ դրական տեղաշարժ կամայական սցենարի դեպքում) կարելի է սպասել այդ ցուցանիշերի էական կրճատում նույնիսկ առանց որևէ պատվաստման։ Այսինք, հեռավոր ապագայում 2-3 կնոջ մոտ անորոշ արդյունքի հասնելու համար հիմա ՀՀ ԱՆ պատասխանատուները ցանկանում են ռիսկերի ենթարկել 13 ամյա 16000 աղջնակի և իրենց ապագա երեխաներին։ Տեղեկացնեմ, որ ՄՊՎ բարձր ռիսկի տեսակներով վարակների առկայությունը մեզի միջոցով հայտնաբերելու համար շուկայում արդեն առկա են նոր թեստեր (2):

Պատվաստումներ անելիս ԿԱՐԵՎՈՐ է հիշել, որ ԴԵՂԸ տրվում է ՀԻՎԱՆԴԻՆ, ով գուցե այլընտրանք չունի կյանքը փրկելու կամ կյանքի որակը լավացնելու համար, և հետևաբար ռիսկերն ընդունելի են լինում։ Այնինչ, պատվաստումն արվում է ԱՌՈՂՋ մարդուն, և ՄՊՎ պատվաստումներին կան ԱՆՎՆԱՍ ԱՅԼԸՆՏՐԱՆՔՆԵՐ, որոնց արդյունավետությունն ապացուցված է։ Դրանցից առաջին հերթին պետք է նշել ԱՊՔ սքրինինգը (ռեգուլյար ՊԱՊ թեստ և ՄՊՎ ԴՆԹ թեստ) և համապատասխան բուժումը՝ ըստ անհրաժեշտության։

Մինչ օրս ԱՊՔ դեպքերի և մահացության նվազում գրանցած երկրները դրան հասել են սքրինինգներում թիրախային տարիքի կանանց բարձր ընդգրկվածության շնորհիվ՝ բարձր կարգի ախտաբանական փոփոխությունների ու նախաքաղցկեղային վիճակների վաղ հայտնաբերման և բացահայտված դեպքերի որակյալ բուժման միջոցով։

«Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման եվրոպական կենտրոնի» (The European Centre for Disease Prevention and Control – ECDC) «ՄՊՎ պատվաստման ներդրումը ԵՄ երկրներում» ուղեցույցում նշվում է, որ արգանդի պարանոցի քաղցկեղի ամենաարդյունավետ կանխարգելիչ միջոցը սքրինինգյաին հետազոտություններն են, քանի որ վաղ հայտնաբերման դեպքում արգանդի պարանոցի քաղցկեղը լիովին բուժվում է։ Ապացուցված է, որ ԱՊՔ լավ կազմակերպված սքրինինգյաին ծրագրերը, որոնք հասել են բարձր ծածկույթի և ներառում են աննորմալ ցիտոլոգիայով կանանց արդյունավետ հսկողությունն ու բուժումը, նվազեցրել են արգանդի պարանոցի քաղցկեղի դեպքերն ավելի քան 80%-ով (3): Միացյալ Նահանգների «Քաղցկեղի ազգային ինստիտուտը» ևս նշում է. «Քանի որ ՄՊՎ պատվաստումը չի պաշտպանում բոլոր քաղցկեղածին ՄՊՎ շճատիպերից, սքրինինգը շարունակում է կարևոր լինել արգանդի պարանոցի բջիջներում նախաքաղցկեղային փոփոխությունները հայտնաբերելու համար, մինչև քաղցկեղի առաջացումը» (4):

Այսպիսով, ԱՊՔ սքրինինգները արգանդի պարանոցի քաղցկեղի ամենաարդյունավետ կանխարգելիչ միջոցն են, և որևէ ՄՊՎ պատվաստում չի վերացնում ԱՊՔ ռեգուլյար սքրինինգի անհրաժեշտությունը։ Այնինչ այսօրվա դրությամբ կարելի է պնդել, որ ՀՀ առողջապահության նախարարությունը (ԱՆ) ձախողել է վարկային համաձայնագրի շրջանակներում իրականացվող ԱՊՔ սքրինինգի ծրագիրը՝ թիրախային տարիքի կանանց շատ ցածր ընդգրկվածության ու ՊԱՊ թեստի ցածր որակի պատճառով, և ինչպես պարզվում է՝ ՄՊՎ ԴՆԹ թեստ չի արվում ընդհանրապես։ Արգանդի պարանոցի քաղցկեղի պատճառով մահացության առկա ցուցանիշերից ելնելով՝ կարելի է ենթադրել, որ բարվոք վիճակում չէ նաև նախաքաղցկեղային ու քաղցկեղային վիճակների բուժումը։ Հայաստանում արգանդի պարանոցի քաղցկեղը կանանց քաղցկեղային հիվանդների ընդհանուր թվով երկրորդ տեղում է՝ կրծքագեղձի քաղցկեղից հետո։ Սա բնորոշ է ցածր եկամտով, զարգացող և չզարգացած երկրներին։ Հայաստանն իր մեկ շնչին ընկնող եկամտի չափով դասվում է ցածր-միջին եկամուտ ունեցող տնտեսությունների շարքին և անչափ ցավալի է, որ լիազոր մարմնի վատ աշխատանքի պատճառով վերցված վարկը չի տալիս բաղձալի արդյունք։ Առողջապահական ծրագրերի ձախողումները երկրի տնտեսական աճի լուրջ խոչընդոտ են, էլ չասած, որ վերցված վարկի դիմաց դեռ տոկոսներ պետք է վճարենք։

Հայաստանի «Առողջապահության համակարգի գործունեության գնահատում» (ԱՀԳԳ, 2016թ.) տվյալների համաձայն՝ 30-60տ. կանանց ընդգրկվածությունը ՊԱՊ թեստի (արգանդի պարանոցի քսուքի բջջաբանական հետազոտություն ըստ Պապանիկոլաուի) սքրինինգում կազմել է 21,4% (վերջին 12 ամիսների ընթացքում՝ 13,2%, 1-3 տարի առաջ՝ 8,2%)։ Հայաստանի կանանց 67,8%-և երբևէ ՊԱՊ հետազոտություն չի անցել (5): «Ոչ վարակիչ հիվանդությունների՝ սրտանոթային, շաքարային դիաբետի և արգանդի պարանոցի քաղցկեղի վաղ հայտնաբերման և կանխարգելման» սքրինինգային ծրագիրը մեկնարկելիս ակնալվում էր, որ ԱՊՔ սքրինինգային ծրագրի արդյունավետության համար պետք է կանանց ընդգրկվածությունը կազմի 80% (6):

Պատկերն ամբողջական դարձնելու համար ներկայացնենք, որ Հայաստանում 2005թ.-ին ընդունվել է բջջաբանական (ցիտոլոգիական) հետազոտությունների մեկնաբանման Բեթեսդայի դասակարգումը (Bethesda classification of 2001) և արգանդի պարանոցի քաղցկեղի ՖԻԳՈ (FIGO) դասակարգումը, և ցիտոլոգների դասավանդողների դասավանդում է իրականացվել Իսլանդիայի մասնագետների ներգրավմամբ: ԱՊՔ նոր դեպքերի թիվը 2005թ. եղել է 13,8 և ԱՊՔ մահացության ցուցանիշը 8,6 (100000 կնոջ հաշվով)։ Հայաստանի առողջապահության լիազոր մարմինը պարտավորվել էր ԱՊՔ նոր դեպքերի թիվը 13,8/100000 (2005թ.) կրճատել 30%-ով մինչև 2010թ. և 50%-ով՝ 2015թ., իսկ մահացությունը 8,6/100000 (2005թ.) համապատասխանաբար՝ 25% (2010թ.) և 50%-ով (2015թ.)։ Իրականում՝ ԱՊՔ նոր դեպքերի թիվը ոչ միայն չի նվազել, այլ անգամ աճել է 31,9%-ով (2005-2015թթ.)։ Նույն ժամանակահատվածում ԱՊՔ մահացության ցուցանիշը բարեբախտաբար նվազել է, սակայն ընդամենը 6,0%-ով:

Հայաստանում արգանդի պարանոցի քաղցկեղի կանխարգելմանն ուղղված սքրինինգային ծրագրի ձախողման կապակցությամբ վերը հնչած պնդումները, կարծես թե ընդունում են նաև ոլորտի պատասխանատուները։ ՀՀ ԱՆ «Մոր և մանկան առողջության պահպանման» վարչության «Մայրական և վերարտադրողական առողջության պահպանման բաժնի» ղեկավար Գայանե Ավագյանը «Արգանդի պարանոցի քաղցկեղի կանխարգելման ազգային ռազմավարությունը Հայաստանում» թեմայով զեկույցում (պրեզենտացիա) սքրինինգային ծրագրերի իրականացման դժվարությունների շարքում նշել է.

– թիրախային խմբի կանանց ընդգրկման ձախողում,

– թիրախային բնակչության հաճախ բավարար սքրինինգ անելու անկարողություն,

– լաբորատորիայի անկարողություն /ախտաբանությունների հայտնաբերման հարցում,

– հայտնաբերված ախտաբանությունների բուժման անկարողություն։

Այս պայմաններում առավել քան զավեշտալի է հնչում վերջերս (05.12.2017թ.) առողջապահության նախարար Լևոն Ալթունյանի «Ազատություն» ռադիոկայանի ֆեյսբուքյան ասուլիսի վերջում հնչած ուղերձը. «եթե ժողովուրդը կցուցաբերի իմաստություն (այսինքն 16000 աղջիկ գարդասիլով պատվաստվեն), ապա մենք միասին կհաղթահարենք արգանդի պարանոցի քաղցկեղը 2-3 տարում» ու հավանաբար կհասնենք «Ֆինլանդիայի ցուցանիշին` 100000 կնոջ հաշվով 1 դեպք» (չի նշում ԱՊՔ նո՞ր դեպք, թե՞ մահվան դեպք) (7): Տպավորություն է ստեղծվում թե ՀՀ կառավարությունը գոնե մի ոլորտի մի նպատակային «դիսկրետ» ծրագրի համար գտել է «կախարդական փայտիկ»։ Ֆինլանդիայում արգանդի պարանոցի քաղցկեղի կանխարգելման ծրագրի որոշ մանրամասներ կարող եք կարդալ Հավելված 3-ում։ Այստեղ նշեմ, որ Ֆինլանդիան 1960-ական թվականներին ուներ Հայաստանի ԱՊՔ այսօրվա ցուցանիշերին համադրելի իրավիճակ՝ 100000 կնոջ հաշվով ԱՊՔ նոր դեպքերի առավելագույն ցուցանիշը՝ 16,02 (1965թ․), իսկ ԱՊՔ մահացության առավելագույն ցուցանիշը՝ 7,73 (1961թ․)։ Աշխարհում ԱՊՔ այսօրվա թերևս լավագույն ցուցանիշերին Ֆինլանդիան հասել է մոտ 50 տարվա սքրինինգային ու բուժական հետևողական և բարեխիղճ աշխատանքի շնորհիվ։

Առողջապահության համակարգը ԱՐՄԱՏԱԿԱՆ բարեփոխումների կարիք ունի։

Մի նկատառում ՄՊՎ պատվաստումներից ակնկալվող արդյունքի կապակցությամբ. Երևույթի՝ ՄՊՎ պատվաստուկների ենթադրյալ քաղցկեղականխարգելիչ ունակության դրսևորման այդքան հեռավոր (30-45 տարի) ապագայում գնահատումը՝ վստահության շատ ցածր աստիճան ունի։ Բացի այլ գործոններից, պետք է հաշվի առնել հետևյալ հանգամանքը. բժշկական և զուտ մարդկային էթիկայից ելնելով՝ եթե որևէ կնոջ մոտ հայտնաբերվի CIN2/3, ապա մի՞թե բժիշկները պետք է դա անուշադրության մատնեն, որ դրանց մի մասը քաղցկեղ դառնա և հնարավոր լինի գնահատել ՄՊՎ պատվաստուկի քաղցկեղականխարգելիչ ունակությունը, թե՞ այնուամենայնիվ պետք է բուժեն՝ արդյունքում խաթարելով վիճակագրության իրական պատկերը։

Ակնարկ ՄՊՎ պատվաստուկների անվտանգության և արդյունավետության մասին

Նախա-արտոնագրային կլինիկական փորձարկումների ընթացքում գարդասիլի անվտանգությունն «ապացուցվել» է հսկիչ խմբերի մասնակիցների ճնշող մեծամասնությանը իներտ պլացեբոյի փոխարեն աուտոիմունային և նյարդաբանական ռեակցիաներ դրդող ալյումինի ադյուվանտ ներարկելու (նույն չափաբաժնով ինչ առկա է գարդասիլ պատվաստուկի մեջ), և այնուհետև գարդասիլ ստացած ու հսկիչ խմբերի հետպատվաստումային անբարեհաջող դեպքերի «համադրելի» տվյալները համեմատելու միջոցով։

Մերք ընկերության պատրաստած բժիշկների համար նախատեսված գարդասիլի ներդիրում գրված է, որ մարդկանց մոտ իմունիտետի առաջացման մեխանիզմն ու ժամկետը հայտնի չեն, և պատվաստանյութի քաղցկեղածնության ու մուտագենության հարցերը չեն ուսումնասիրվել։ Գիտական հանրությունը վերջնական եզրակացություն չունի ՄՊՎ պատվաստումներից հետո գրանցված հետպատվաստումային անբարեհաջող ԾԱՆՐ դեպքերի պաթոգենեզի (հիվանդությունների ծագման ու զարգացման) կապակցությամբ։

ՄՊՎ պատվաստումները կապված են մեծ ռիսկերի հետ։ Գարդասիլի պատվաստումով 13 ամյա աղջիկները պետք է ստանան 2 ներարկում, որոնք պարունակում են պատվաստուկում ներառված շճատիպերի (ՄՊՎ 6, 11, 16 և 18) վիրուսանման մասնիկներ, ալյումինի միացություն (ադյուվանտ, adjuvant) և պոլիսորբաթ 80, որոնց ազդեցությունը մարդու առողջության վրա լիովին ուսումնասիրված չէ, ավելին՝ առկա հասանելի արդյունքները փաստում են բացասական ազդեցություններ։

Իտալիայում արված հետազոտությունն արձանագրել է մարդու պապիլոմավիրուսային այլ բարձր ռիսկի քաղցկեղածին շճատիպերով վարակների ավելի մեծ տարածվածություն պատվաստվածների մոտ, քան չպատվաստվածների մոտ (8)։ Համանման արդյունքներ է ներկայացնում նաև այս հոդվածը, որն ամփոփում է ԱՄՆ «Առողջության և սնուցման փորձաքննության ազգային ուսումնասիրության» (National Health and Nutrition Examination Survey – NHANES, 2007-2012) տվյալները (9):

«Իմունաբանական հետազոտություններ» ամսագրում 2017թ․ հրապարակված «ՄՊՎ պատվաստումից հետո շատ ծանր սոմատոֆորմ և դիսաուտոիմունային սինդրոմներ. դեպքերի շարքերի և գրականության վերլուծությունը» նշում է, որ շտապ անհրաժեշտ է գտնել ՄՊՎ պատվաստումներից հետո առաջացող սինդրոմների (օրինակ՝ CRPS, POTS և CFS) պատշաճ բուժումը, քանի որ ներկա ցավազրկող դեղերը, այդ թվում օփիատները (opiates), ոչ միայն արդյունավետ չեն, այլև պարադոքսալ կերպով ցավերն ուժգնացրել են (10):

Պատվաստուկներում առկա ալյումինի ադյուվանտների բիոկայունությունն ու «տրոյական ձին»

Ալյումինի տարբեր միացություններ օգտագործվում են որպես պատվաստուկների իմունոլոգիական ադյուվանտներ, ինչը պայմանավորված է պատվաստուկների անտիգեների նկատմամբ ադապտիվ իմունային պատասխանը բարձրացնելու դրանց կարողությամբ: Ալյումինի ադյուվանտներ ներկայումս օգտագործվում են թոքախտի, հեպատիտ A, հեպատիտ B, մարդու պապիլոմավիրուսիային, հեմոֆիլային գրիպ B, պնևմակոկային և մենինգակոկային վարակների և սիբիրախտի դեմ պատվաստուկներում:

«Նյարդաբանության առաջնագծեր» (Frontiers of Neurology) ամսագրում 2015թ. տպագրված «Պատվաստուկներում առկա ալյումինի ադյուվանտների կենսակայունությունը և տեղաշարժը ուղեղ» հոդվածը ներկայացնում է, որ ալյումինի ադյուվանտների օգտագործման հետ կապված մտահոգությունները երևան են եկել այսպես կոչված macrophagic myofasciitis (MMF) ախտահարման մեջ ադյուվանտների պատճառական դերի ճանաչումից հետո: Ախտահարում, որը բացահայտվել էր պատվաստումներ ստացած բազմաթիվ անձանց մոտ՝ ում ախտորոշվել էր քրոնիկական հոգնածության սինդրոմ (chronic fatigue syndrome – CFS): MMF-ն բացահայտեց ալյումինի ադյուվանտների անսպասելի երկարատև կենսակայունությունը իմունային բջիջների ներսում՝ ընդգծելով դրանց բիոտեղակայման մասին նախկինում եղած հիմնարար սխալը: Մկանի մեջ ներարկված ալյումինի ծածկույթ ունեցող վատ բիոքայքավող մասնիկներն անհապաղ ենթարկվում են ֆագոցիտոզի մկանում և ավշային հանգույցներում, և կարող են տարածվել ամբողջ մարմնի ֆագոցիտիկ բջիջներում և այնուհետ դանդաղորեն կուտակվել ուղեղում՝ հանգեցնելով հետաձգված նյարդատոքսիկության (delayed neurotoxicity)։ Ալյումինի ադյուվանտների տեղակայումն ուղեղում կրկնում է ՄԻԱՎ, հեպատիտ C, HIV, HCV վարակիչ մասնիկների նախկինում նկարագրված տրոյական ձիու մեխանիզմը (11):

Այսինքն ալյումինի ադյուվանտներ (պարզվում է նաև պոլիսրբատ 80 ու գենետիկորեն ձևափոխված խմորասնկերի (Saccharomyces cerevisiae) արտադրած վիրուսանման մասնիկների՝ L1 կապսիդ սպիտակուցներ) պարունակող պատվաստումները հղի են անկանխատեսելի հետևանքներով ապագայում։ Ահա այս պատճառով է հոդվածաշարի վերնագրում օգտագործվել «տրոյական ձի» արտահայտությունը։

Հղումների հասանելիությունը ստուգված է 2017թ. դեկտեմբերի 24-ին։

Շարունակելի

ՀԱՎԵԼՎԱԾ 1.

Գարդասիլի սահմանափակումները, հակացուցումներն ու հնարավոր հետպատվաստումային անբարեհաջող դեպքերն ըստ Մերք ընկերության

Ստորև ներկայացված են մարդու պապիլոմավիրուսային (ՄՊՎ) վարակների (ՄՊՎ 6, 11, 16 և 18) դեմ գարդասիլ պատվաստուկի սահմանափակումները, հակացուցումները և հնարավոր հետպատվաստումային անբարեհաջող դեպքերը (ներառյալ ծանր դեպքերը) ըստ գարդասիլն արտադրող Մերք ընկերության բժիշկների և պացիենտների համար նախատեսված ներդիրների։

Բուժաշխատողների համար նախատեսված ներդիրում նշված սահմանափակումները և հնարավոր հետպատվաստումային անբարեհաջող դեպքերը (ՀԱԴ) (12)

Գարդասիլի օգտագործման և արդյունավետության սահմանափակումները.

– Գարդասիլը չի վերացնում արգանդի քաղցկեղի սքրինինգի անհրաժեշտությունը։

– Գարդասիլ ստացողները չպետք է դադարեցնեն հետանցքի քաղցկեղի սքրինինգը, եթե այն առաջարկել է բուժաշխատողը։

– Գարդասիլը չի պաշտպանում պատվաստանյութի և այն ՄՊՎ շճատիպերի հարուցած հիվանդություններից, որոնք անձը ստացել է նախկինում սեռական ճանապարհով

– Գարդասիլը նախատեսված չէ օգտագործել արդեն գոյություն ունեցող սեռական գենիտալ ախտահարումների (դիսպլազիաների) և արգանդի պարանոցի, ամոթույքի, հեշտոցի ու հետանցքի քաղցկեղների բուժման համար։

– Գարդասիլը չի պաշտպանում պատվաստուկում չներառված ՄՊՎ շճատիպերի պատճառով առաջացող հիվանդություններից։

– Ամոթույքի, հեշտոցր և հետանցքի ոչ բոլոր քաղցկեղներն են առաջանում ՄՊՎ պատճառով, և գարդասիլը պաշտպանում է միայն ՄՊՎ 16 և18 շճատիպերի պատճառով առաջացող ամոթույքի, հեշտոցի և հետանցքի քաղցկեղներից։

– Գարդասիլը չի պաշտպանում ոչ ՄՊՎ վարակների պատճառով առաջացած սեռական հիվանդություններից։

– Գարդասիլ պատվաստուկը չի ապահովում բոլոր պատվաստվածների պաշտպանությունը։

– Գարդասիլը չի կանխում ՄՊՎ-ի հետ կապված CIN 2/3 կամ ավելի բարդացած ախտահարումները 26 տարեկանից բարձր տարիքի կանանց մոտ:

Բժիշկների համար նախատեսված գարդասիլի ներդիրում նշվում է, որ պատվաստուկի քաղցկեղածնության և մուտագենության հարցերը չեն ուսումնասիրվել։ Նշվում է նաև, որ պատվաստանյութի ընձեռած իմունիտետի ժամկետը հայտնի չէ։

Բուժաշխատողների համար նախատեսված գարդասիլի ներդիրում նշված հնարավոր հետպատվաստումային անբարեհաջող դեպքերը

Հետևյալ հետպատվաստումային անբարեհաջող դեպքերն (ՀԱԴ) ինքնաբուխ գրանցվել են գարդասիլի կիրառումից հետո: Քանի որ այս դեպքերը կամավոր կերպով են հաղորդվել անորոշ քանակի բնակչությունից, ապա հնարավոր չէ հավաստի գնահատել դրանց հաճախությունը կամ պատճառական կապ հաստատել պատվաստանյութի հետ (պատճատական կապի մասին մանրամասն անդրադրարձն՝ առաջիկա հոդվածներից մեկում).

– Արյան և ավշային համակարգերի խանգարումներ. աուտոիմունային հեմոլիտիկ անեմիա, իդիոպաթիկ թրոմբոցիտոպենիկ ծիրանեցան, լիմֆադենոպաթիա

– Շնչառական, երիկամային և միջնորմային խանգարումներ. թոքային էմբոլիա

– Ստամոքս-աղիքային խանգարումներ. սրտխառնոց, պանկրեատիտ, փսխում

– Ընդհանուր խանգարումներ և ներարկման տեղային վիճակներ. անուժության համախտանիշ (աստենիա), ցնցումներ, մահ, ուժասպառություն, տկարություն

– Իմունային համակարգի խանգարումներ. աուտոիմուն հիվանդություններ, հիպերզգայունության ռեակցիաներ, ներառյալ անաֆիլակտիկ / անաֆիլակտոիդային ռեակցիաներ (շոկ), բրոնխոսպազմ և եղնջացան/եղնջայտուց

– Մկանակմախքային և շարակցական հյուսվածքների խանգարումներ. արտրալգիա, միալգիա

– Նյարդային համակարգի խանգարումներ. սուր ցրված էնցեֆալոմիելիտ, գլխապտույտ, Գիյեն-Բարեյի համախտանիշ, գլխացավ, շարժական նեյրոնային հիվանդություն, կաթված, ջղաձգումներ, ուշագնացություն (այդ թվում `տոնիկ-կլոնիկ շարժումներ կապված ուշագնացության հետ և այլ նոպաներ), երբեմն հանգեցնում է վնասվածքներով վայր ընկնելուն, լայնական ողնուղեղնաբորբ

– Վարակներ և ինվազիաներ. ցելյուլիտ

– Անոթային խանգարումներ. խորը երակային թրոմբոզ։

Վերը նշված ցանկը պետք է համալրել ձվարանի ֆունկցիայի վաղաժամ ձախողման, երկարատև ամենորեայի (դաշտանի բացակայության) կամ վաղաժամ դաշտանադադարի ռիսկերով, ինչի մասին զգուշացնում են գրախոսվող, բարձր վարկանիշի բժշկագիտական ամսագրերում տպագրված հոդվածներ (13, 14), «Դեղերի եվրոպական գործակալության» դեղերի բացասական հետևանքների EudraVigilence շտեմարանի տվյալները (15) և ԱՄՆ «Մանկաբույժների ամերիկյան քոլեջը» (16): Վերջինս մասնավորաբար նշում է. «Առաջնային բուժօգնության բժիշկների մեծ մասը հավանաբար տեղյակ չէ ՄՊՎ պատվաստուկների (գարդասիլ և ցերվարիքս) ձվարանի ֆունկցիայի վաղաժամ ձախողման կամ երկարատև ամենորեայի հետ հնարավոր առնչության մասին և նրանք (բժիշկները) չեն հաղորդում այդ դեպքերի մասին «Պատվաստումների բացասական հետևանքների հաղորդման համակարգին» (Vaccine Adverse Effect Reporting System – VAERS)։

Նաև պետք է հաշվի առնել, որ արտերկրում շատ են օգտագործում հակաբեղմնավորիչներ (երիտասարդ կանայք՝ գրեթե համատարած), ինչն առաջացնում է արհեստական ամենորեա, և հետևաբար, VAERS-ում իրական ամենորեայի հաղորդումներն անհամեմատ քիչ են, քան կարող էին լինել։

Գարդասիլի արտոնագրման հայտում նշված է, որ այն չի ազդում վերարտադրողական առողջության վրա՝ այն բանի հիման վրա, որ նախա-արտոնագրման 3-րդ փուլի կլինիկական փորձարկումների մասնակից երիտասարդ՝ 16-25տ. կանանցից շատերը հղիացել են։ Տեղեկացնենք, որ ըստ այդ նույն հայտի՝ նրանց 28-33%-ը ինքնաբեր վիժում են ունեցել։ Հայտնի է նաև, որ մասնակիցներին հակաբեղմնավորիչներ են տվել, ինչը կարող էր քողարկել դաշտանի բացակայությունը` այսինքն վերարտադրողական առողջության վրա ունեցած բացասական ազդեցությունը (17):

Պացիենտների համար նախատեսված գարդասիլի ներդիրում նշված սահմանափակումները և հետպատվաստումային հնարավոր անբարեհաջող դեպքերը (18)

Գարդասիլի մասին պետք է իմանաք հետևյալ կարևոր տեղեկությունները

Գարդասիլը պատվաստանյութ է (միջմկանային ներարկման միջոցով), որով պատվաստվում են 9-ից 26 տարեկան աղջիկներն ու կանայք մարդու պապիլոմավիրուսային վարակով պայմանավորված հետևյալ հիվանդություններից պաշտպանելու համար.

– արգանդի պարանոցի, ամոթույքի, հեշտոցի և հետանցքի քաղցկեղներ,

– սեռական օրգանների գորտնուկներ,

– արգանդի պարանոցի, ամոթույքի, հեշտոցի և հետանցքի նախաքաղցկեղային ախտահարումներ:

Վերը նշված հիվանդությունները բազմաթիվ պատճառներ ունեն, և գարդասիլը պաշտպանում է միայն ՄՊՎ 6, 11, 16, և 18 տեսակների պատճառած հիվանդություններից: Նշվում է, որ մեծամասամբ այս 4 տեսակի ՄՊՎ վարակներն են պատասխանատու վերը թվարկված հիվանդությունների համար: Գարդասիլը չի կարող պաշտպանել ձեզ մի հիվանդությունից, որը առաջացնում են ՄՊՎ այլ տեսակների վիրուսները կամ բակտերիաները: Տեղեկացված եղեք.

– Գարդասիլը ՄՊՎ վարակներ չի բուժում։

– ՄՊՎ կամ վերը նշված հիվանդություններից որևէ մեկը դուք չեք կարող ստանալ գարդասիլից։

– Պատվաստվածները պետք է շարունակեն արգանդի պարանոցի քաղցկեղի սքրինինգը։

– Գարդասիլը լիովին չի պաշտպանում բոլոր պատվաստվածներին։

– Գարդասիլը չի պաշտպանում արդեն գոյություն ունեցող ՄՊՎ վարակներից։

Գարդասիլի հետպատվաստումային հնարավոր անբարեհաջող դեպքերն ըստ այս ներդիրի

Գարդասիլ ստանալուց հետո կարող է տեղի ունենալ ուշագնացություն, որի պատճառով անձը կարող է ընկնել և վնասվել: Դրա համար բուժաշխատողը ներակումից հետո կարող է ձեզ խնդրել նստել կամ պառկել 15 րոպե։ Որոշ մարդիկ, ովքեր ուշաթափվել են, կարող է ցնցումներ ունենալ կամ փայտանալ: Սա կարող է պահանջել բուժաշխատողի գնահատում և/կամ բժշկական միջամտություն։

Որո՞նք են գարդասիլի ամենատարածված կողմնակի ազդեցությունները. ներարկման վայրում ցավ, այտուցվածություն, բորբոքում և կարմրություն, գլխացավ, ջերմություն, սրտխառնոց, գլխապտույտ, փսխում, ուշագնացություն։

Տեղեկացրեք ձեր բուժաշխատողին, եթե դուք ունեք հետևյալ խնդիրներից որևէ մեկը, քանի որ դրանք կարող են լինել ալերգիկ ռեակցիայի նշաններ. շնչառության դժվարություն, խռխռոց (ցրազինգ, բրոնխոսպազմ), եղնջացան, ցան/պապուլա։

Տեղեկացրեք ձեր բուժաշխատողին, եթե ունեք՝ այտուցված գեղձեր (պարանոց, թևատակ կամ աճուկներ), հոդացավ, անսովոր հոգնածություն, թուլություն կամ շփոթություն, սարսուռ/դողէրոցք, ընդհանուր առմամբ վատ եք զգում, ոտքերի ցավ, ընդհատվող շնչառություն, ցավ կրծքավանդակում, ցավ մկաններում, մկանային թուլություն, ջղաձգումներ, ցավ որովայնում, ստամոքսի վատ ցավ, սովորականից ավելի հեշտ/արագ արյունահոսություն կամ բորբոքում, մաշկի բորբոքում։

Ներդիրը հորդորում է կողմնակի ազդեցությունների լրացուցիչ ցանկի համար դիմել ձեր բժշկին։

Անմիջապես դիմեք ձեր բժշկին, եթե դուք ունեք գարդասիլն արտադրող Մերք ընկերության
բժիշկների և պացիենտների համար նախատեսված ներդիրներում նշված և ձեզ անհանգստացնող որևէ ախտանիշ՝ անգամ պատվաստվելուց ամիսներ ու տարիներ անց:

ՀԱՎԵԼՎԱԾ 2.

Գարդասիլ պատվաստուկ կիրառած Անգլիայի և Ավստրալիայի
ԱՊՔ ցուցանիշերի դինամիկան

Պնդումներն այն մասին թե ՄՊՎ պատվաստումները կտրուկ կրճատել են ԱՊՔ մահացության և ԱՊՔ նոր դեպքերի ցուցանիշերը չեն համապատասխանում իրականությանը։ Ավելին, որոշ երկրներում պատվատումների ներդրումից հետո ԱՊՔ մահացության ու նոր դեպքերի ցուցանիշերը որոշ չափով աճել են և միայն վերջերս են վերադարձել իրենց ավելի վաղ գրանցված ցուցանիշիերին։ Դրանց թվին են դասվում Անգլիան ու Ավստրալիան, որտեղ գարդասիլով պատվաստման ազգային ծրագրերը ներդրվել են 2007թ. (Գծանկարներ 1 և 2)։ Ակնհայտորեն, և՛ Անգլիայում և՛ Ավստրալիայում ԱՊՔ մահացության ցուցանիշի նվազման միտում կար նախքան պատվաստումները։ Նկատենք նաև, որ Անգլիայում ՄՊՎ պատվաստումները 2007թ. ներդնելուց հետո ԱՊՔ մահացության ցուցանիշի կրճատման արագությունը նվազել է՝ 1,96% (1971-2007թթ. ժամանակահատվածում) և 1,38% (2007-2014թթ.) (19, 20

Գծանկար 1. ԱՊՔ մահացությունն Անգլիայում
ըստ տարիների (1971-2014)
100000 կնոջ հաշվով 

Գծանկար 2. ԱՊՔ մահացությունն Ավստրալիայում
ըստ տարիների (1968-2014)
100000 կնոջ հաշվով

 

Ելնելով բացառապես այն հանգամանքից, որ Ավստրալիան տարբեր առիթներով ներկայացվում է որպես ՄՊՎ պատվաստումների բացառիկ հաջող նմուշ՝ ավելի մանրամասն ներկայացնենք Ավստրալիայի ԱՊՔ տվյալների դինամիկան։ Գծանկար 2-ը պարզորոշ ցուցադրում է, որ ԱՊՔ մահացության ցուցանիշը բավականին մեծ արագությամբ (3,3 անգամ) նվազել է 1968-2014թթ. ընթացքում։

Գծանկար 3. ԱՊՔ նոր դեպքերը և մահացությունն Ավստրալիայում
100000 կնոջ հաշվով, ըստ տարիների (1982-2013)

Գծանկար 3-ից ակնհայտ է դառնում, որ ԱՊՔ մահացության և ԱՊՔ նոր դեպքերի ցուցանիշերը (վերջինիս տվյալները պաշտոնական կայքում տրված են 1982թ. սկսած) նշանակալի կրճատվել են մինչև 2002թ.: 1982-2013թթ. ժամանակահատվածում ԱՊՔ մահացության ցուցանիշը նվազել է 2,3 անգամ, իսկ ԱՊՔ նոր դեպքերի ցուցանիշը՝ 1,8 անգամ։

Գծանկար 4. ԱՊՔ նոր դեպքերը և մահացությունն Ավստրալիայում
100000 կնոջ հաշվով, ըստ տարիների (2007-2013)

Ավստրալիայում 2002-2007-2013թթ. ժամանակահատվածում ԱՊՔ մահացության և ԱՊՔ նոր դեպքերի ցուցանիշերը տատանվում են համապատասխանաբար 1,9-2,2 և 7,0-7,5 միջակայքերում (գծանկար 4)։ Այսպիսով, վստահաբար կարող ենք համոզված լինել, որ մինչ օրս միայն ու միայն ԱՊՔ սքրինինգի (կանոնավոր ՊԱՊ թեստ, ՄՊՎ ԴՆԹ թեստ) և համապատասխան բուժօգնության շնորհիվ են ԱՊՔ նոր դեպքերի և ԱՊՔ մահացության ցուցանիշերը նվազել և ԲԱՑԱՌԱՊԵՍ հենց դրանց պետք է վերագրվի այդ ցուցանիշերի հետագա նվազումը դեռ շատ երկար ժամանակ՝ համենայն դեպս մոտ 30-45 տարի։

ՀԱՎԵԼՎԱԾ 3.

Արգանդի պարանոցի քաղցկեղի կանխարգելումը Ֆինլանդիայում

Այսօրվա ԱՊՔ առումով աշխարհում ամենաբարվոք վիճակին Ֆինլանդիան հասել է մոտ 50 տարվա ընթացում և միանշանակ՝ ՊԱՊ քսուքի և ՄՊՎ շճատիպերի որակյալ սքրինինգի ու որակյալ բժշկության շնորհիվ՝ կատարելով հետևողական ու բարեխիղճ աշխատանք։ Ֆինլանդիան 1960-ական թվականներին ուներ Հայաստանի ԱՊՔ այսօրվա ցուցանիշերին համադրելի իրավիճակ։ Այսպես, 100000 կնոջ հաշվով ԱՊՔ նոր դեպքերի առավելագույն ցուցանիշը՝ 16,02 (1965թ․) և ԱՊՔ մահացության առավելագույն ցուցանիշը՝ 7,73 (1961թ․)։ Հայաստանում ԱՊՔ նոր դեպքերի թիվը և ԱՊՔ մահացությունը 100000 կնոջ հաշվով եղել են համապատասխանաբար 15,5 և 7,4 (2016թ․)։ Ֆինլանդիայում արգանդի պարանոցի քաղցկեղի կանխարգելման մանրամասները կարդացեք ստորև։

Արգանդի պարանոցի քաղցկեղի սքրինինգը Ֆինլանդիայում (21, 22)

Ֆինլանդիայում անհատական հասցեական նամակով 30-60տ. կանայք հրավիրվում են յուրաքանչյուր հինգ տարին մեկ մասնակցելու արգանդի պարանոցի քաղցկեղի սքրինինգին։ Որոշ քաղաքների առողջապահության վարչություններ հրավիրում են նաև մինչև 25 տարեկան և 65-ից բարձր տարիքի կանանց։ Հրավիրվածերի մոտ 70%-ը մասնակցում են սքրինինգին։ Կոլպոսկոպիայի հետազոտության հղում տրվում է մասնակցիենրի մոտ 1%-ին։ Մոտ 5% հրավիրվում են լրացուցիչ թեստի նախքան հաջորդ պլանային սքրինինգը։ Սքրինինգին կանոնավոր մասնակցող երեք կնոջից մեկի մոտ հայտնաբերվում է առնվազն մեկ լրացուցիչ հետազոտություն պահանջող բջջաբանական ախտահարում։

Արգանդի պարանոցի քաղցկեղի սքրինինգը հայտնաբերում է քաղցկեղի պրեկուրսորները, ինչպես նաև քաղցկեղի ուղղակի նշաններ։ Ամեն տարի Ֆինլանդիայում սքրինինգի ծրագրի միջոցով հայտնաբերվում են ավելի քան 600 պրեկուրսորներ և վաղ փուլային քաղցկեղներ, որոնք կարող են բուժվել: Հաշվարկված է, որ ամեն տարի Ֆինլանդիայում սքրինինգի շնորհիվ հնարավոր է լինում կանխել ԱՊՔ-ով պայմանավորված ավելի քան 250 մահ։

Վաթսունն անց տարիքի կանանց սքրինինգը ևս պակասեցնում է ԱՊՔ նոր դեպքերի և մահացության ցուցանիշները։ Այս պատճառով Ֆինլանդիայի իշխանությունները դիտարկում են սքրինինգի ծրագրում ներգրավել նաև 60-ն անց տարիքի կանանց։

Գծանկար 5. 1961, 1991 և 2013 թվականներին արգանդի պարանոցի քաղցկեղի
նոր դեպքերն ըստ տարիքային խմբերի, Ֆինլանդիա

Արգանդի պարանոցի քաղցկեղի նոր դեպքերի և մահացության մակարդակը նվազել են արգանդի պարանոցի քաղցկեղի սքրինինգի և բուժման շնորհիվ: Բնակչության մեջ հայտնաբերված քաղցկեղի նոր դեպքերի և դրանց հետևանքով մահացության ցուցանիշերը 1960-ականների համեմատ նվազել են համապատասխանաբար 3,05 և 5,25 անգամ (գծանկարներ 5, 6 և 7): Ներկայումս Ֆինլանդիայում ամեն տարի ախտորոշվում է արգանդի պարանոցի քաղցկեղի մոտ 160 նոր դեպք, և տարեկան 55-ը մահանում են արգանդի պարանոցի քաղցկեղից: Ֆինլանդիայի բնակչությունը 5,5մլն է։ Ֆինլանդիայում արգանդի պարանոցի քաղցկեղի սքրինինգը սկսվել է 1963թ., ամբողջ երկրում ներդրվել՝ 1970-ականների սկզբին: Ակնհայտ է սքրինինգների բարերար ազդեցությունը Ֆինլանդիայում՝ 1965թ. ԱՊՔ նոր դեպքերի երբևէ ամենաբարձր ցուցնիշը 16,02 (100000 կնոջ հաշվով) գրանցվելուց հետո այն սրնթաց վայրեջք է կատարել՝ հասնելով 2,79 (1991թ.) ցուցանիշին, որից ցածր ցուցանիշ մինչ օրս չի գրանցվել՝ համենայն դեպս Ֆինլանդիայում։

Գծանկար 6. ԱՊՔ նոր դեպքերը և մահացությունը Ֆինլանդիայում
100000 կնոջ հաշվով (1953-2015թթ․)

Այսպիսով ակնհայտ է, որ Ֆինլանդիայում ԱՊՔ նոր դեպքերի և ԱՊՔ մահացության ցուցանիշերը նվազել են նախքան ՄՊՎ պատվաստումների ներդրումը 2013թ.։ Հետաքրքիր է նկատել, որ 1991թ., երբ գրանցվել է ԱՊՔ նոր դեպքերի նվազագույն ցուցանիշը, այդ նույն տարում գրանցվել է ԱՊՔ մահացության առավելագույն ցուցանիշը 1991թ.-ից ի վեր: ԱՊՔ մահացության նվազագույն ցուցանիշը՝ 0,68 (100000 կնոջ հաշվով) գրանցվել է 2007թ.։ Նկատենք, որ 1995թ.-ից հետո ԱՊՔ նոր դեպքերի և մահացության ցուցանիշերը հարաբերական կայունություն են ցուցաբերում՝ տատանվելով համապատասխանաբար 3,39-5,09 և 0,68-1,47 միջակայքերում։ 2002-2015թթ․ ընթացքում 100000 կնոջ հաշվով ԱՊՔ նոր դեպքերի թիվը տատանվել է 3,39-5,09, իսկ մահացությունը 0,68-1,13 միջակայքերում։

Եթե ուշադիր նայեք գծանկար 7-ը, ապա կնկատեք ԱՊՔ մահացության ցուցանիշի աճ՝ ՄՊՎ պատվաստումները ներդնելուց հետո։ Այնուամենայնիվ, չի կարելի պնդել, թե այդ աճը ՄՊՎ պատվաստումներն են դրդել։ Ցուցանիշերի տատանումները բնական են, մանավանդ հնարավոր նվազագույնին հասած լինելու պարագայում։

Պետք է հաշվի առնել, որ արգանդի պարանոցի ոչ բոլոր քաղցկեղներն են առաջանում ՄՊՎ վարակների պատճառով, և հետևաբար ընդունված սխեմաներով բուժումները կարող է չօգնեն, մյուս կողմից՝ բարձիթողի վիճակներ լինում են նաև բուժօգնության բարձր դիմելիության վարքագիծ ունեցող երկրներում։ Ամենայն հավանականությամբ 0,68 մահ (100000 կնոջ հաշվով) ցուցանիշը հնարավոր հասանելի նվազագույնն է։

Գծանկար 7. ԱՊՔ նոր դեպքերը և մահացությունը Ֆինլանդիայում
100000 կնոջ հաշվով (1991-2015թթ․)

Oգտագործված տարբեր տեսակի սքրինինգները

Ֆինլանդիայում օգտագործված արգանդի պարանոցի սքրինինգի ստանդարտ հետազոտությունը եղել է ՊԱՊ թեստը, որով արգանդի պարանոցի բջջային նմուշ է վերցվում և ենթարկվում ցիտոլոգիական հետազոտության` լուսային մանրադիտակի միջոցով: ՊԱՊ թեստի հետ մեկտեղ ՄՊՎ-ի թեստ են իրականացնում 35 տարեկանից բարձր կանանց մոտ արգանդի պարանոցի քաղցկեղի հետազոտման համար (5. Որակի ապահովման եվրոպական ուղեցույցի համաձայն։ European Guidelines for Quality Assurance): ՄՊՎ թեստն օգտագործում է արգանդի պարանոցից ստացված բջջային նմուշը` մարդու պապիլոմա վիրուսի ԴՆԹ-ն պարզելու համար։ Այս թեստի նպատակն է բացահայտել ՄՊՎ բարձր ռիսկային տեսակները, ինչպիսիք են օրինակ ՄՊՎ 16 և 18: ՄՊՎ և ՊԱՊ նմուշները վերցվում են ՄՊՎ սքրինիգի մասնակիցներից: ՄՊՎ թեստի դրական (այսինքն բարձր ռիսկային շճատիպի բացահայտման դեպքում) լինելու պարագայում վերլուծվում է նաև ՊԱՊ-ի նմուշը, պարզելու համար ախտաբանական փոփոխությունների առկայությունը, որից հետո ըստ անհրաժեշտության՝ կատարվում է դեպքի վարումը համապատասխան բուժական պրոտոկոլների համաձայն:

ՄՊՎ սքրինինգի թեստը պետք է համապատասխանի IARC-ի և ԱՀԿ-ի պահանջներին: ՄՊՎ թեստն իրականացվելուց առաջ միշտ պետք է ստուգվի ՄՊՎ-ի նոր թեստի վավերությունը, համեմատելով դրանք առավելագույն ուսումնասիրված HC2 կամ PCR GP5 + / 6 + թեստերի (Ընթացիկ խնամքի ուղեցույց, Current Care Guidelines) հետ: Ընթացիկ խնամքի ուղեցույցներն անկախ, ապացուցողական բժշկության կլինիկական պրակտիկայի ուղեցույցներ են։ Հավելյալ տեղեկատվություն սքրինինգի նոր թեստերի մասին (Ընթացիկ խնամքի ուղեցույցներ, ֆիններեն)։

ՄՊՎ պատվաստումների ծրագիրը Ֆինլանդիայում

2013թ.-ին մարդու պապիլոմավիրուսային վարակի կանխարգելման (ուշադրություն դարձրեք՝ ՄՊՎ վարակի կանխարգելման և ոչ թե արգանդի պարանոցի քաղցկեղի կանխարգելման) ՄՊՎ պատվաստման ծրագիրը Ֆինլանդիայում պատվաստումների ազգային օրացույցի մաս կազմեց (6. պատվաստումների ռեգիստր, 6. THL vaccination registry)։ ՄՊՎ պատվաստում ստանում են 11-12 տարեկան աղջիկները՝ դպրոցների առողջապահական ծառայությունների միջոցով: Պատվաստման ծրագրի նպատակն է նվազեցնել ՄՊՎ վիրուսների տարածվածությունը և դրանց հետ կապված հիվանդությունների տարածվածությունը կանանց շրջանում: Մինչ այժմ պատվաստումները չեն նվազեցրել սքրինինգի անհրաժեշտությունը արգանդի պարանոցի քաղցկեղի կանխարգելման համար։

Տեսնես ինչքա՞ն ժամանակ պետք է անցնի, որ հասկանան՝ հնարավոր է երբևէ չգա այդ օրը։

Գոհար ՋՐԲԱՇՅԱՆ

ժողովրդագրության և առողջապահության քաղաքականության մասնագետ

 

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում