Աղավնիների գերեզմանը

Գյուղ շատ էի սիրում գնալ: Այսինքն, հիմա էլ եմ սիրում, բայց ու՞մ մոտ գնամ: Տատիկս վաղուց մահացել է, հորեղբորս ընտանիքն էլ Ռուսաստաններ է գնացել՝ տան վրա էլ մի հսկա կողպեք կապել: Ու էդ անիծյալ կողպեքն էլ ոչ միայն տան, այլ նաև իմ մանկության վրա է կախել: Հիշում եմ, չորրորդ դասարանում դպրոցական քննությունները մի կերպ տվեցի, բոլորին ուրախ հաջող արեցի, թե վերջ՝ երեք ամիս էլ ինձ չեք տեսնի՝ գյուղ եմ գնում: Գյուղն էլ մի գյուղ լինի: Թե ուրիշի հեքիաթների գյուղում անտառներ, մոշ ու արջ կա, մեր գյուղում բացարձակապես ոչինչ չկա: Այսինքն՝ կա, բայց ու՞մ է պետք էդ լինելը: Օգոստոս ամսվա վերջում տան դիմացի ծառի վրա տանձանման մի եսիմ ինչ է աճում, որ խոզին տաս՝ հաստատ պարանը կկտրի՝ էնքան չոր ու թթու է: Հա, մեկ էլ, հանուն արդարության, կարտոֆիլ կա՝ ինչքան ուզես, բայց էդ տարիքում կարտոֆիլն իմ նյարդերի վրա ավելի ազդում էր, քան ռոմանտիկ գյուղական հիշողություններ առաջացնում: Դե, ինքներդ մտածեք, հազիվ գնացել, հասել եմ գյուղ, որ հորեղբորս տղայի հետ խաղամ՝ առավոտից դաշտում գործ է անում՝ «Վարդգես գնա~, Վարդգես հարի»: Ու խեղճ Վարդգեսս, լեզուն ատամների տակ գցած ու ինքն իր բախտը անիծելով՝ առավոտից վազում էր կա՛մ դիմացի բոստանը գործ անելու, կա՛մ էշի սայլակով ջուր տեղափոխելու Ջախջի գլխի աղբյուրից, որտեղ ցերեկվա ժամերին կարելի էր ականատես լինել ավանակների իսկական խճողումի՝ ջուր չկար, ավանակ կար…

Էդպես էլ մարդու տեղ չդրեցին, մի տեսակ խառնածին էի ինձ զգում: Երևան գալիս էի՝ թե բա գյուղացին եկավ, գյուղ գնում էի՝ քաղքցի պոնչիկ ուտող: Ես էլ չգիտեի, թե որի մաշկում եմ ինձ լավ զգում, երևի երկուսն էլ լավ էր՝ եղանակից ու տրամադրությունից կախում ուներ:

Ուրախ տուն եկա, թե վե՛րջ, պրծա, վաղը գյուղ եմ գնում: Հայրս էլ, թե սպասի, էս շաբաթ չէ, մյուս շաբաթ կգնաս, ժամանակ չունեմ, որ տանեմ քեզ: Կատաղությունից աչքերս կարմրեցին ու միայն էն եմ հիշում, որ ամբողջ գիշեր բարձր ձայնով գոռում ու լացում էի, որ մերոնց զահլան գնա ու գյուղ տանեն: Հատուկ ասեղ էի դրել կողքս, ամեն անգամ ինձ ծակում էի, հենց ուզում էի քնով անցնել, որ չթողեմ մորս ու հորս մի վայրկյան քնել: Փոքրիկ շանտաժիստի պլանը հաջողվեց ու հայրս, առավոտյան ժամը վեցին, թևիցս քարշ տվեց դեպի գյուղ՝ ճանապարհին իհարկե չմոռանալով հիշեցնել, թե ինչ ախմախ երեխա եմ ես: Հիմա նույնը, իհարկե, ավելի կատարելագործված, աղջիկս է անում, ու ես էլ, ինչպես ցանկացած պարտաճանաչ ծնող, պարբերաբար հիշեցնում եմ իրեն այն, ինչ հայրս էր անդադար կրկնում գյուղի ճանապարհին:

Գյուղի կենտրոնից դեպի մեր տուն մի քանի մետր է: Ու Լուսիկ տատիկս էլ հենց տան մոտ էր նստում: Իսկական տատ էր իմ տատը: Ձեռնափայտով, օրհնանքով լեզվով, չարչարված ու կյանքի դժվարություններից կրթնած: Երբ տուն էի հասնում՝ շողացող աչքերով վրաս էր նայում, թե «տղա Նարեկ, եկա՞ր, խասա՞ր ումուդս»: Ես էլ, ինչպես ցանկացած այդ տարիքի անշնորհակալ թոռ, մի կերպ պրծնում էի տատիս ջրալի համբույրներից, վազում մտնում տուն, արագ մի փոքր բան գցում բերանս ու հայդա դուրս…

Ինչքան էլ գյուղի թոռ լինեի, մեկ է՝ քաղաքի շորշոփը վրաս երևում էր: Շորտիկ էի հագնում, ինչն էլ անհուսալի կատաղության էր հասցնում հորեղբորս տղային՝«ասեք, թող խանա, ես ըտու խետ խայտառակ կլնեմ»:

-Վարդգե՛ս:

-Հը՞:

-Ղուշ եմ ուզում:

-Գյա, ես քեզ ղուշ իմալ ճարե՞մ:

-Չի հետաքրքրում, ղուշ եմ ուզում:

-Նարեկ, մկա որ հելել եմ, կզանեմ, կխատցնեմ:

-Հոպարին կասեմ:

-Վայ ես քո, արա էս իմալ գյադա ես, սկի չես պարտկվում:

Մի օր առավոտյան հենց այսպես սկսեց իմ ու եղբորս խոսակցությունը, որին, բնականաբար, պետք է հետևեր աղավնի գտնելու առաջին հայացքից անօգուտ, սակայն արկածներ խոստացող օրը: Վարդգեսն առավոտյան ինձնից մի քանի ժամ շուտ էր արթնացել, հասցրել էր անասուններին հորեղբորս կնոջ հետ արածելու ուղարկել, իշի բրիշկով՝ սայլակով Ջախջի գլխից ջուր էր բերել, նախաճաշել ու լեզուն դուրս հանած մի կերպ պառկել էր հյուրասենյակի բազմոցին ու ուզում էր հանգստանալ՝ ես էլ կպա, թե ղուշ եմ ուզում: Հաստատ ինձ լավ կքոթակեր, եթե հորեղբորս, իսկ ավելի շատ հորեղբորս աղջկա վախն աչքում չլիներ՝ ինձ մատով կպնելու համար Վարդգեսին կդատապարտեին մի քանի օրվա այնպիսի տաժանակիր աշխատանքի, որ գերմանական համակենտրոնացման ճամբարում արդեն մի ամիս մնացած հրեան իրեն սանատորիայում կզգար:

Մի ժամից եկավ, թե բա մեր բարեկամ Ծրոն ունի, քելա եթանք՝ հուզենք: Ես էլ, թե ես չեմ գա, դու գնա ուզի: Հիշում եմ Վարդգեսի դեմքի արտահայտությունը, որ այնքան ցանկությամբ էր նայում դուրս ցցված դնչիս ու հազիվ զսպում բռունցքով դրան հարվածելու գայթակղությունը: Մի խոսքով՝ հենց ինքն էլ գնաց, բայց դե, բնականաբար, Ծրոն Վարդգեսին իսկի ղուշ չէ, սատկած էշ էլ չէր տա, եթե իմ անունը չհոլովվեր:
Ճերմակ, գեղեցիկ աղավնիներ էին՝ Վարդգեսը կարողացել էր զույգը պոկել: Քանի որ Ծրոյի ձեռնբացությունը եղբորս կասկածելի էր թվացել, անմիջապես թևերը կապեց, որ չթռչեն հետ՝ տիրոջ մոտ, հետո հաստատ էլ չէր տա:

Երկու օր ինքնամոռաց աղավնիներով էի խաղում՝ անուններ էի դրել ու, անգամ, փորձում էի սուլել սովորել, որ օդ հանեմ: Աղավնիների թևերի ձայնն ինչքան հրաշալի էր, ինչքան գեղեցիկ, որ բարձրանում էին օդ ու միախառնվում երկնքի հետ: Ու ես՝ ոգևորված հայացքով, սոված ու չքնած, բայց խանդավառ հայացքով հետևում էի, թե ուր պիտի գնան իմ նոր ընկերները…

Մի օր առավոտյան ժամը 7-ին արթնացա Վարդգեսի ձայնից՝ թե բը գյա, հել, ղշերին ձրմուկ կերեր ա…

Սարսափելի տեսարան էր գոմում, ուր պահում էինք մեր աղավնիներին՝ փետուրներ, արյուն ու անշնչացած, սպիտակ փետուրների վրա կարմրին տվող…

Աղավնիներին թաղեցինք՝ ինչպես կարգն է: Տան դիմաց մի փոքր հոր փորեցինք, Վարդգեսը մորից 100 դրամ պոկեց ու մի շիշ գյուղի մագնատ Ճպուռի բաղնիքում լցված գազավորված թույն առավ, որ իբր թե լիմոնադ էր, օղորմաթաս խմեցինք՝ վրան էլ փայտից խաչ դրեցինք՝ էդպես գիտեինք…

Վերջին անգամ գյուղ գնացի էս ամառ, հայացքով փնտրեցի գերեզմանը, բայց չկար… Փոխարենը, վերևում, տատիս գերեզմանն է՝ վրան ժպտացող ու տանջված իմ Լուսիկ տատի: Ու որ գրում եմ, թե ում մոտ գնամ՝ հենց իր մոտ, իր հոգու համար օղորմաթաս խմելու ու շիրիմին այցելելու, իմ լույսի պես Լուսիկ տատու…

Նարեկ ԳԱԼՍՏՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում