Հռոմի Պապի և Ռուսիո Պատրիարքի պատմական որոշումն ու Հայ Առաքելական սուրբ Եկեղեցին

Հռոմի Պապի և Ռուսիո Պատրիարքի պատմական որոշումն ու Հայ Առաքելական սուրբ Եկեղեցին

Փետրվարի 12֊ին Կուբայի մայրաքաղաք Հավանայի օդանավակայանում Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապի և Ռուս Ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդ Կիրիլ Պատրիարքի միջև պատմական հանդիպում է կայացել։ Չնայած այն հանգամանքին, որ երկու եկեղեցիների առաջնորդները դարեր շարունակ կարևոր դերակատարում են ունեցել քրիստոնեական ողջ աշխարհում տեղի ունեցող գործընթացներում, այնուամենայնիվ 1054 թվականի Մեծ Սխիզմից հետո Կաթոլիկ և Ռուս Ուղղափառ եկեղեցիների պատրիարքները միմյանց երբեք չեն հանդիպել։ Անգամ համաքրիստոնեական նշանակություն ունեցող սպառնալիքները, որոնք մշտապես առկախված են եղել հիշատակված եկեղեցիների ազդեցության գոտում գտնվող տարածքների վրա կամ էլ վերջին տասնամյակներում նոր թափ ստացած էկումենիկ շարժումը, չեն նպաստել նման հանդիպման կայացմանը։ Ավելին՝ Կաթոլիկ և Ուղղափառ եկեղեցիները շարունակել են ավելի քան հազար տարի սկիզբ առած հակամարտությունը՝ հնարավոր ցանկացած առիթ օգտագործելով միմյանց քննադատելու համար։

Եվ ահա պատմական այսպիսի բեռն ուսերին Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապն ու Մոսկվայի Կիրիլ պատրիարքը նոր մայրցամաքում՝ հին վեճերից հեռու, հանդիպել և քննարկել են ժամանակակից աշխարհի առջև ծառացած հիմնախնդիրները, հանդես եկել միասնական հայտարարությամբ։ Սա, անկասկած, նշանակալի իրադարձություն է ողջ քրիստոնեական աշխարհի համար։ Հանգամանք, որը կարող է ազդել ոչ միայն հոգևոր֊մշակութային, այև քաղաքական, անգամ՝ ռազմաքաղաքական գործընթացների վրա։

Իրենց հայտարարության մեջ Հռոմի պապն ու Համայն Ռուսիո պատրիարքը դիմել են բոլոր մայրցամաքներում բնակվող ժողովրդներին և խոսել այն խնդիրների մասին, որոնք ամենացավոտն են այսօրվա իրականության համար։ Բնականաբար, խոսքն առաջին հերթին վերաբերվում է Մերձավոր Արևելքի զարգացումներին, այնտեղ առկա հակամարտություններին, որոնց արդյունքում՝ ի թիվս այլոց, տուժում են նաև տարածաշրջանի քրիստոնյաները, Եվրոպայում հաստատված բարքերին՝ Քրիստոնեության ակնառու նահանջին, ընտանիքի ինստիտուտի նկատմամբ ձևավորվող անբարո ընկալումներին, Հին մայրցամաքը կրոնական այլ դենոմինացիաների ազդեցությունից փրկելու և այլ կարևոր խնդիրների մասին։ Կաթոլիկ և Ռուս Ուղղափառ եկեղեցիների առաջնորդներն ափսոսանք են հայտնել, որ անցած գրեթե ողջ հազարամյակում նրանք կորցրել են միմյանց հետ համագործակցելու, Քրիստոնեության դեմ կանգնած մարտահրավերներին միասին հակազդելու հնարավորությունը։

Հոգևոր երկու գործիչների 30 կետից բաղկացած հայտարարությունն իսկապես անչափ հետաքրքիր է։ Իր ոգով և բովանդակությամբ այս փաստաթուղթը խիստ տարբերվում է ժամանակակից քաղաքական բոլոր տիպի հայտարարություններից, կոնվենցիաներից, բանաձևերից և նմանատի այլ փաստաթղթերից։ Այստեղ կարմիր գծով անցնում է Իսլամի ազդեցության մեծացման դեմ համաքրիստոնեկան պայքար սկսելու անհրաժեշտության գաղափարը։ Եվ սա նորություն է իրեն ժողովրդավար հռչակած աշխարհի համար։

Իհարկե, հոգևոր առաջնորդները նման հայտարարություն տարածելու շատ պատճառներ ունեին։ Ընդ որում, ժամանակակից աշխարհի խնդիրները մտահոգիչ են թե՛ կաթոլիկ և թե՛ ուղղափառ եկեղեցիների համար։ Ճիշտ է, նրանց առջև ծառացած մարտահրավերները տարբեր են իրենց բնույթով և միշտ չէ, որ վերաբերվում են զուտ հոգևոր ոլորտին, այնուամենայնիվ, փաստն այն է, որ Հռոմի Պապն ու Ռուսիո Պատրիարքը համագործակցելու և ուժերը միավորելու կարիք են զգացել։ Եթե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, որ երկու եկեղեցապետերի հայտարարության հիմքում հենց աշխարհաքաղաքական զարգացումներն են, ապա կարելի է վստահ պնդել, որ Հավանայում կայացած նրանց հանդիպումը վերջին հաշվով դառնալու է նաև քաղաքական գործոն և կարող է ազդել, օրինակ, Մերձավոր Արևելքում եվրոպական երկրների մոտեցումների վրա։

Հաշվի առնելով Հռոմի Պապի և Կիրիլ Պատրիարքի հեղինակությունը քրիստոնեկանա աշխարհում՝ կարելի է ենթադրել, որ նրանց հայտարարությունն առնվազն լուրջ քննարկումների առիթ կտա թե՛ քրիստոնյա և թե՛ մուսուլման առաջնորդների համար։ Հնարավոր է անգամ՝ աշխարհի տարբեր վայրերում ընթացող հակամարտություններին նոր որակ հաղորդվի։ Համենայն դեպս նման մի շարք կոնֆլիկտներ, որոշ շրջանակների կողմից, վաղուց են դիտարկվում քրիստոնեաների և մուսուլմանների հակասությունների կոնտեքստում։ Այսպես, օրինակ, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն առիթը բաց չի թողնում մուսուլման պետություններին հայերի դեմ տրամադրելու համար։ Իսկ Մերձավոր Արևելքի զարգացումների մասին խոսելն իսկ ավելնորդ է. վերջին տարիների ընթացքում այնտեղ ոչ մուսուլման ժողովուրդների իսկական ցեղասպանություն է իրականացվում։
Այնպես որ, կաթոլիկ և ուղղափաձ եկեղեցիների առաջնորդների պատմական հանդիպումն ու հայտարարությունը կարող է ազդել նաև ղարաբաղա֊ադրբեջանական հակամարտության միջազգային ընկալումների վրա։

Հայ Առաքելակա սուրբ եկեղեցին ավանդական լավ հարաբերություններ ունի թե՛ կաթոլիկ և թե՛ ուղղափառ մի շարք եկեղեցիների հետ։ Խորհրդային կայսրության փլուզումից հետո Գարեգին Ա երջանկահիշատակ հայրապետը լուրջ դերակատարում է ունեցել միջազգային էկումենիկ շարժման զարգացման գործում։ Իր հերթին Գարեգին Երկրորդ ամենայն հայոց կաթողիկոսը շարունակել է իր նախորդի գործը՝ որակական միանգամայն նոր մակարդակի հասցնելով Հայ եկեղեցու դերն ու հեղինակությունը քրիստոնեական աշխարհում։ Այս ամենը լավ հող է նախապատրաստել միջեկեղեցական նոր քննարկումներում և որոշումներում ավելի ակտիվ մասնակցության համար։ Ավելին՝ Հայ Առաքելական եկեղեցին կարող է դառնալ այն օղակը, որը կարող է ամրապնդել և նոր բովանդակություն հաղորդել Կուբայում սկիզբ առած միջեկեղեցական համագործակցությանը։

Դարեր շարունակ հայկական եկեղեցին եղել է մեր ժողովրդի քաղաքական շահի հիմնական արտահայտողներից մեկը։ Այսօր նա հրաժարվել է այդ առաքելությունից, ինչը չէր կարող բացասաբար չազդել եկեղեցու հեղինակության վրա։ Իհարկե, պետականության առկայության պարագայում սխալ կլիներ եկեղեցուց ակնկալել նույն մասնակցությունը, որը նախկինում էր։ Բայց քաղաքական ոլորտում սբ. Էջմիածնի գրեթե լիակատար պասիվությունն էլ անթույլատրելի է։ Եկեղեցական դիվանագիտությունը պետք է պատրաստ լինի ակտիվ գործելուն։ Հատկապես այն ոլորտներում, որտեղ քաղաքական իշխանությունն այդքան էլ մեծ հնարավորություններ չունի։ Եվ եթե Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապի ու Մոսկվայի Կիրիլ պատրիարքի պայմանավորվածությունները միջազգային նոր շարժման հիմքեր ստեղծեն, ապա Հայոց եկեղեցին պիտի դառնա դրա առաջամարտիկներից մեկը։ Ի շահ հայկական պետությունների և ի շահ աշխարհասփյուռ հայության։

Հրանտ ՄԵԼԻՔ֊ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում