Չի եղել այնպիսի պահ, որ կարող էինք ավելի լավ արդյունքի հասնել. այսօրվա շփման գիծն ամենաօպտիմալն է

Հայաստանի Հանրապետության ռազմական դոկտրինն ընդունվել է 2007թ, Ազգային անվտանգության ռազմավարությունը ևս հաստատվել է այդ թվականին:

ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար, գեներալ-լեյտենանտ Վաղարշակ Հարությունյանը Times.am-ի հետ զրույցում պնդեց՝ այս փաստաթղթերը պետք է համապատասխանեցվեն այսօրվա աշխարհաքաղաքական իրավիճակին: 

– Բնականաբար, այն պետք է բերվի և համապատասխանեցվի այն վիճակին, ինչն այսօր գոյություն ունի: Օրինակ՝ սիրիական պատերազմ, որն ազդում է մեր անվտանգության և արտաքին քաղաքականության վրա, երկրորդ՝ մենք անդամակցում ենք ԵԱՏՄ-ին, դա նույնպես ազդում է: Այնպես որ խնդիրն ակտուալ է, ավելին՝ ժամանակ առ ժամանակ որոշակի խնդիրների դեպքում այն պետք է վերանայվի: Իսկ ի՞նչ խնդիրներ է լուծելու Ռազմական դոկտրինը՝ վերանայել երկրի շահերը, գնահատել սպառնալիքները, որից հետո մշակել դրանք չեզոքացնելու մեխանիզմները: Այսինքն, եթե իրավիճակն ու սպառնալիքները, շահերը փոխվում են, բնական է պետք է փոխվեն նաև դրանց չեզոքացման քայլերը: Իհարկե, ընթացիկ դրանք վերանայվում են, բայց ոչ հայեցակարգային: Այստեղ ուզում եմ շեշտել, որ Ռազմական նոր դոկտրինը նորից պետք է լինի պաշտպանողական, ինչպես գործողը:

– Երևանյան զորահանդեսին, որի ժամանակ ներկայացվեց «Իսկանդեր» օպերատիվ մարտավարական հրթիռային համալիրը, ինչը մեծ աղմուկ բարձրացրեց Ադրբեջանում, հաջորդեց Բաքվի ADEX-2016 միջազգային երկրորդ ռազմական ցուցահանդեսը: Իրականում այդտեղ ռուս-ադրբեջանական ռազմատեխնիկական համագործակցության շրջանակում եղա՞ն գործարքներ, պայմանավորվածություններ, որոնք մեզ պիտի անհանգստացնեն:

– Եղան հայտարարություններ բալիստիկ հրթիռների արտադրության հետ կապված, բայց այդպիսի զենք տրվում է միայն դաշնակիցներին: Հիմա ի՞նչ է անելու Ադրբեջանը. նա փորձում է Իսրայելից վերցնի հակահրթիռային համակարգ, դա կոչվում է «Երկաթե գմբեթ», որի շուրջ բանակցություններ է վարում, բայց այդ համակարգը չի գործում բալիստիկ հրթիռների դեմ, այլ ոչ ղեկավարվողի, որոնց հեռավորությունը 70 կմ է: Այնպես որ սա չի կարող լինել հակամիջոց մեր հրթիռներին՝ և «Սկադին», և «Տոչկային», և «Իսկանդերին»: Բնականաբար, Ադրբեջանը հիմա փորձում է գտնել այդ համակարգը, որը կա ԱՄՆ-ում և ՌԴ-ում, բայց դա իրենց չի վաճառվելու: Դա շատ բարդ համակարգ է, շատ թանկ, և եթե նույնիսկ գնան դրան, ապա կսպառեն իրենց ռեսուրսները: Սա Ադրբեջանին կգցի սպառազինության մրցավազքի մեջ, մեծ ծախսերի կտանի, բայց դրանց էֆեկտիվությունը կլինի շատ ցածր:

– Հայաստան-Ռուսաստան ռազմատեխնիկական, ռազմարդյունաբերական պոտենցիալ կա՞, որը դեռ չի օգտագործվել:

– Այո, կա: Դեռ 1992-ից փորձեցինք ստեղծել համատեղ գործարաններ, արտադրություն: Բայց ըստ իս՝ կա լրջագույն պոտենցիալ, որը պետք է օգտագործել և՛ սպառազինության ոլորտում, և՛ զինամթերքի, և՛ առանձին զինատեսակների արտադրության: Սա բարդ հարց է և կախված է նաև մեր ունեցած միջոցներից:

– ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Վազգեն Մանուկյանը վերջերս ասաց, որ ՀՀՇ-ի իշխանության օրոք իր՝ որպես վարչապետ առաջին գաղտնի հրամանը եղավ ռազմարդյունաբերական հանձնաժողով ստեղծելը, և որ այն ժամանակ մենք արտադրում էինք ավտոմատ, ականներ, նռնականետ, հետո սկսեցինք արտադրել փամփուշտներ, բայց ինչ-որ տեղից այս ամենը կանգնեց: Ինչու՞, ի՞նչ խնդիր կար:

– Նաև իմ ժամանակ է եղել ու կան բաներ, որոնք կանգնեցրել եմ: Պատճառը հետևյալն է. եթե մի բան արտադրում ես, պիտի հաշվարկես դրա գինը, երկրորդ՝ ինչքանով է այն ռազմավարական զենք, զինամթերք, երրորդ՝ երբ գումար ես դնում և մի բան արտադրում, ապա պիտի հասկանաս, որ դրանով քո բանակն ապահովում ես երկու տարվա ընթացքում, իսկ հետո պիտի արդեն շուկա դուրս գաս, որ ներդրածդ գումարը չկորցնես: Այս բոլոր որոշումները բերում են նրան, որ որոշես՝ ինչ արտադրես, ինչ՝ ոչ: Այսինքն՝ առաջինը տնտեսական հաշվարկով է պայմանավորված, երկրորդը՝ ինչը չես կարող պատերազմի ժամանակ ձեռք բերել դրսից:

– Այսօր հնարավորություն ունե՞նք ռազմարդյունաբերությունը տնտեսությանն օգուտ բերող ճյուղ դարձնել:

– Ոչ: Այսօր տնտեսությունը պիտի այնքան հզորանա, որ դա մենք ստեղծենք և դրանով նպաստենք գիտության զարգացմանը: Ափսոս, բայց մեր ֆինանսական միջոցները դեռ դա թույլ չեն տալիս:

– Մեկ անգամ չէ, որ ՀՀ պաշտպանության նախարարի առաջին տեղակալ Դավիթ Տոնոյանը հայտարարել է, որ Հայաստանի համար ռազմական արտադրանքի ձեռքբերման որևէ սահմանափակում գոյություն չունի, դաշտն ազատականացված է: Ի՞նչ զինատեսակ այսօր կարող ենք գնել այլ երկրից:

– Ռուսաստանից տանկերը մենք գնում ենք 10 անգամ էժան գնով, իսկ այդ կարգի տանկեր կան գերմանական, ֆրանսիական, իսրայելական և ամերիկյան: Եթե մենք այս երկրներից վերցնենք, մեր տնտեսությունը կպայթի: Իհարկե, կան զինատեսակներ, որոնք էֆեկտիվ կլինի գնել այլ երկրից, որն արվում է, օրինակ՝ էլեկտրոնային: Այստեղ որևէ սահմանափակում չկա, այլ միայն հաշվարկ, որ գինը համապատասխանի էֆեկտիվությանը: Այսօր մարտունակ բանակ հաջողվում է ունենալ ռուս-հայկական ռազմատեխնիկական համագործակցության շնորհիվ:

– Ի դեպ, Դավիթ Տոնոյանն ուժերի հավասարակշռության մասին խոսելիս հայտարարեց, որ ոչ թե պետք է բալանսի խնդիր լուծենք, այլ գերազանցենք մեր հակառակորդին: Ըստ նրա՝ բալանսը միշտ հնարավորություն է տալիս հակառակորդին մտածել, որ ինքը փոքր-ինչ ուժեղ է:

– Ուժերի հավասարակշռությունը որոշելը բարդ մեթոդիկա է. այն իր մեջ պարունակում է տեխնիկայի քանակ, որակ, անձնակազմի մարտական պատրաստություն, ապահովման հնարավորություններ, արտաքին քաղաքականություն, դաշնակիցների, հակառակորդ պետությունների, չեզոք պետությունների առկայության փաստեր: Սրանց հանրագումարն է ձևավորում ուժերի հավասարակշռություն: Սա չի նշանակում հավասարություն, այլ որ բանակը կարողանում է լուծել իր առջև դրված խնդիրը: Իսկ մեր խնդիրը ՀՀ-ի և ԼՂՀ-ի սահմանների անվտանգության ապահովումն է: Հիմա ինքը գուցե ինչ-որ զինատեսակների առումով մի քիչ առավելություն ունի, բայց մենք էլ ռազմավարական առումով դա ունենք. մեր ՀՕՊ-ն իրեն հավասարը տարածաշրջանում չունի:

-Ապրիլյան պատերազմը, ամեն դեպքում, լուրջ թերություններ «ջրի երես» հանեց, դրանք շտկվե՞լ են այսօր:

– Այն, որ եղել են բացթողումներ, ակնհայտ է, որից հետո կադրային որոշումներ ընդունվեցին: Իրավապահների գործն է, թե որքանով նրանք պատասխանատվության ենթարկվեցին, բայց մի բան պարզ է՝ այդ թերությունները չեն ազդել բանակի ընդհանուր մարտունակության վրա. թուլացրել են, բայց հիմնականում խնդիրը կատարվել է: Ես համոզված եմ, որ լուրջ եզրակացություն արվում է:

– 25 տարվա մեջ ե՞րբ է եղել ամենահարմար պահը, երբ կարող էինք կոշտացնել մեր մոտեցումները ԼՂ հարցում և չենք արել:

– Այստեղ կա դիվանագիտական և ռազմական հարց. ռազմական առումով չի եղել այնպիսի պահ, որ կարող էինք ավելի լավ արդյունքի հասնել, և ես համարում եմ, որ այն շփման գիծը, որը կա, ամենաօպտիմալն է: Իհարկե, լավ կլիներ, որ Քուռի վրա «նստեինք»: Ես կարող եմ ասել, որ այն, ինչ ունենք այսօր, դա համապատասխանում է մեր հնարավորություններին: Ինչ վերաբերում է հարցի դիվանագիտական կողմին, տարբեր ժամանակներում տարբեր մոտեցումներ են եղել՝ դրական և բացասական, հիմա կոշտացման պահն է, կոշտացել է: Շատ ճիշտ հարցադրում է արվել մեր կողմից՝ չի լինի որևէ բանակցություն, քանի դեռ չկան հրադադարը խախտողին պարզող մեխանիզմներ շփման գծում:

-Ճի՞շտ է, երբ մենք ասում ենք, որ տարածքային խնդիր չունենք, այլ միայն ԼՂ ինքնորոշման իրավունքի իրացման: Ի դեպ, վերջինի հետ կապված միջազգային հանրությունը երկակի ստանդարտներ է կիրառում, ինքներդ էլ լավ գիտեք:

– Ճիշտ եք ասում, մենք դա պետք է գիտակցենք. Կոսովոն ճանաչեցին, Ղարաբաղը չեն ճանաչում, կամ Ղրիմը: Քերին, որ ասեց, թե չկան նախապայմաններ, նաև այս պահն է՝ միջազգային հանրությունից ամեն մեկն իր շահն ունի, եթե բխում է շահերից՝ կճանաչի, չի բխում՝ չի ճանաչի: Այսօր ԼՂՀ ճանաչման նախապայմաններ չկան. բանակցային գործընթացի շրջանակում Ադրբեջանը չի համաձայնում դրան: Սա կլինի, եթե ռազմական պարտություն կրի պատերազմում, կամ ինքնակամ հասկանա, որ պիտի դա անի: Ինչ վերաբերում է տարածքային պահանջներին, կարելի է հիմա նաև այդ հարցերը դնել:

Նշենք, որ Times.am-ը սկսում է «Ռազմագիր» վերտառությամբ նախագիծ, որը հարթակ է դառնալու ռազմագիտական և ռազմաքաղաքական ոլորտի մասնագետների կարծիքների համար: Վաղարշակ Հարությունյանի հետ հարցազրույցը այս շրջանակում է:

Մարիամ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

 

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում