Ի՞նչ սպասումներ ունի պետությունը կամավորականներից, և ինչ պետք է անել․ Տիգրան Աբրահամյան

ԵՐԵՎԱՆ, 23 ՀՈՒԼԻՍԻ, Tert.am: Tert.am-ը ներկայացնում է «Հենակետ» վերլուծական կետրոն ՀԿ ղեկավար, Արցախի նախագահի անվտանգության հարցերով նախկին խորհրդական Տիգրան Աբրահամյանի հոդվածը` մարտական գործողությունների ընթացքում կամավորական միությունների գործունեության, նրանց ներգրավելու հարցում պետության գործառույթների մասին։

Տավուշի ուղղությամբ ծավալված մարտական գործողությունների օրերին պատերազմի մասնակից տարբեր հասարակական կազմակերպություններ ևս ակտիվացան, որի նպատակն ըստ անհրաժեշտության մարտական գործողություններին ներգրավվելն էր:

Տեղեկատվական միասնական շտաբի համակարգող Արծրուն Հովհաննիսյանն այդ ժամանակ հայտարարեց, որ այդ պահին նման նպատակահարմարություն չկա: Դա, բնականաբար, չի նշանակում, որ դրա անհրաժեշտությունը ինչ-որ փուլում չի լինելու:

Այս տեսանկյունից պետք է հասկանալ, թե նպատակահարմարության, անհրաժեշտության դեպքում որ ուժերը կարող են օպերատիվ ձևով ներգրավվել մարտական գործողությունների վերսկսման կամ դրանց մասշտաբայինի վերածման պարագայում:

1990-ականների սկզբին Հայաստանի ու Արցախի սահմանին ընթացող լայնամասշտաբ ռազմական գործողություններից հետո պատերազմի մասնակիցների տարբեր կազմակերպություններ հիմնվեցին, որոնց նպատակը զոհվածների և նրանց ընտանիքների, վիրավորների ու պատերազմի մասնակիցների սոցիալական խնդիրներից բացի, նաև, ըստ անհրաժեշտության, մարտական գործողությունների վերսկսման պարագայում այդ գործողություններին արագ ներգրավվելն էր:

Այդ կազմակերպություններից ամենամեծը Երկրապահ կամավորականների միությունն է, որտեղ վերջին 2-3 տասնամյակում տրանսֆորմացիոն որոշակի գործընթացներ են եղել, վերջինը՝ 2018 թ. մայիսից հետո:

2016 թվականի ապրիլին տարբեր կազմակերպություններ ակտիվ մասնակցություն են ունեցել մարտական գործողություններին, դրանց ավարտից հետո որոշ ժամանակ մարտական հերթապահություն են արել առաջնագծում:

Պետությունն այսպիսի կազմակերպություններին «պատվեր» տալու կամ նվազագույնը` իր սպասելիքները սահմանելու խնդիր ունի: Պայմանական ասած՝ այդ կազմակերպությունները պետք է իրենց հիմնական գործառույթները ապահովեն զուտ հասարակական դաշտում և ոլորտային հարցերով զբաղվե՞ն, թե՞ անհրաժեշտության դեպքում` որպես պայմանական արագ արձագանքման խմբեր, մեկնեն սահման:

Ինչո՞ւ եմ սա ասում, որովհետև տարբեր փուլերում, օրինակ՝ ապրիլյան մարտական գործողություններին Արցախում պահեստազորի հավաք արվեց, սակայն ՀՀ-ում դա չարվեց, և ՀՀ-ի մասնակցությունը փաստացի եղավ կամավորական ջոկատների միջոցով: Ինչու այդ ջոկատների միջոցով, որովհետև նրանց միջոցով սահման մեկնեցին նաև մինչ այդ այդ կազմակերպության անդամ չհանդիսացող քաղաքացիներ:

Նույն տավուշյան գործողությունների կամ մեկ այլ պարագայում Պաշտպանության նախարարությունն ընտրություն ունի՝ անհրաժեշտության դեպքում` որպես միջանկյալ տարբերակ, ներգրավել կամավորական ջոկատների՞ն, թե՞ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով մասնակի կամ ամբողջական պահեստազորի հավաք անել:

Կրկին վերադառնալով հիմնական հարցադրմանը՝ ինչպե՞ս է պետությունը տեսնում կամավորական ջոկատների գործունեությունը, պետք է նշեմ, որ սրանից է կախված թերևս ամենակարևորը՝ ինչ անելիքներ ունի պետությունն այս ջոկատների մարտունակության ապահովման տեսանկյունից:

Հասկանալի է, որ նրանք պատերազմի ժամանակ մեծ փորձ են ձեռք բերել, սակայն նրանց մի մասը տարիքային խնդիր ունի, մի մասը՝ առողջական խնդիրներ, իսկ նրանք, ովքեր կարող ենք սահմանին ծառայություն մատուցել, մարզավիճակում գտնվելու խնդիր ունեն: Սակայն այս վերջին խմբին «մարզավիճակի բերելը» կարճ ժամանակահատվածի հարց է՝ փորձն ու ռազմական գիտելիքները շատ հարց են լուծում, էլ չեմ խոսում մարտական, հաղթական ոգու և հայրենիքին նվիրվածության մասին:

Արցախում բավականին հետաքրքիր և աշխատող մոդելով Ազատամարտիկների միությունն է գործում, որն իսկապես մոբիլ, մարտունակ ստորաբաժանում ունի՝ բազմափորձ ազատամարտիկներով: Միությունը ազատամարտիկների սոցիալական խնդիրներով է զբաղվում, տարբեր ծրագրերով սատարում պաշտպանության բանակին, բայց միաժամանակ ՊԲ հրամանատարարության ներքո, ցանկացած պահի կարող է ցանկացած մարտական խնդիր լուծել և՛ որպես մարտական հերթապահություն կրող ստորաբաժանում, և՛ պաշտպանողական, հակահարձակողական և հարձակողական գործողություն իրականացնող զորախումբ: Միությունը ղեկավարում է Արցախի հերոս, գեներալ մայոր Սամվել Կարապետյանը:

Ի դեպ, մի արդյունավետ մոդելով էլ ՀՅԴ-ն էր գումարտակ ձևավորել, որտեղ հիմնականում 90-ականների պատերազմին մասնակցած մեր հայրենակիցներն էին, այլ մոդելով «Սև հովազ» ջոկատն էր գործում, որը հիմա էլ ծառայություն է իրականացնում: Ամենակարևորը՝ այս ջոկատները գործում են ՊՆ կոորդինացման տիրույթում՝ որպես ՀՀ զինված ուժերի մասնիկ:

Կարճ ասած՝ պետք է բոլոր կազմակերպությունների հետ արագ աշխատել, լիովին հասկանալ, թե ինչ ռեսուրսի ենք տիրապետում, առանձնացնել վերևում նշածս երրորդ խմբին և իրավական որոշակի կարգավորումով համահավաք արագ արձագանքման խումբ ձևավորել:

Սա զուտ այսօրվա համար չեմ ասում, մեր տարածաշրջանում առկա ռազմաքաղաքական իրադրությունը հուշում է, որ նման իրավիճակներ, առավել լարված ժամանակներ դեռ շատ ենք ունենալու:

Սրան զուգահեռ պետք է առաջին պլան բերել տարբեր ժամանակներում օրակարգում գտնվող մի շատ կարևոր նախաձեռնություն՝ ակտիվ պահեստազորի հարցը: Սրան մեկ այլ առիթով դեռ մանրամասն կանդրադառնամ, միայն նշեմ, որ Հայաստանն ու Արցախը ակտիվ պահեստազոր ունենալու այլընտրանք չունեն, և սա զինված ուժերի զարգացման, արդիականացման մի բաղկացուցիչը պետք է դառնա: