«Փաստ». Բաքվի մոտեցումները աղավաղում են բանակցային գործընթացի ողջ տրամաբանությունը

«Արցախյան հակամարտությունը պատմական արմատներ ունի։ Բոլոր ժամանակների ընթացքում Արցախում հայությունը գերակշռող մեծամասնություն է կազմել, սակայն ամբողջ հարցն այն է, որ դեռևս Խորհրդային Միության տարիներին կայացվել են Արցախին վերաբերող այնպիսի որոշումներ, որոնք չեն բխել արցախահայության ազատ կամարտահայտման սկզբունքից։ Դեռևս 1991 թվականին նախաձեռնվեց ԽՍՀՄ-ից Արցախի անկախանալու գործընթացը։

1991թ. սեպտեմբերի 2-ին Ստեփանակերտում տեղի ունեցավ ԼՂԻՄ մարզային և Շահումյանի շրջանային խորհուրդների համատեղ նստաշրջանը: Եվ ընդունվեց հռչակագիր ԼՂԻՄ և Շահումյանի շրջանի սահմաններում Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն հռչակելու մասին` հիմք ընդունելով Խորհրդային Միության Գերագույն խորհրդի 1990թ. ապրիլի 3-ի համապատասխան օրենքը: Իսկ 1991-ի դեկտեմբերի 10-ին տեղի ունեցավ անկախության հանրաքվեն, որով վերջնականապես ամրագրվեց Արցախի անկախության փաստը։ Այսինքն, Արցախի անկախացումը տեղի է ունեցել ոչ թե Ադրբեջանից, այլ Խորհրդային Միությունից՝ ԽՍՀՄ օրենքներին համաձայն։

Ըստ այդմ, Արցախի ինքնորոշումը լիովին տեղավորվում էր ժամանակի միջազգային իրավունքի նորմերի շրջանակում։ Սակայն Ադրբեջանը չի ընդունում Արցախի անկախությունը և բացահայտ հավակնություններ ունի Արցախի նկատմամբ, ինչն էլ հակամարտության խորացման և սրման պատճառ է դարձել։

Դրանով է պայմանավորված, որ Ադրբեջանի քաղաքականության հիմքում դրված է պատերազմական հռետորաբանությունը և Արցախի նկատմամբ բացահայտ ագրեսիայի գործելակերպը։ Ադրբեջանը այսպիսով փորձում է հակամարտությունը լուծել ռազմական ճանապարհով, սակայն այս դիրքորոշումը հակասում է հիմնախնդրի շուրջ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների միջնորդական ձևաչափի հովանու ներքո ընթացող բանակցային գործընթացի տրամաբանությանը։

Իսկ, ինչպես գիտենք, բանակցային գործընթացում ֆիքսված են հակամարտության կարգավորման երեք հիմնարար սկզբունքները։ Այն է՝ ժողովուրդների ինքնորոշման սկզբունքը, ուժ կամ ուժի սպառնալիքի չկիրառման սկզբունքը և տարածքային ամբողջականության սկզբունքը։ Եվ հատկանշական է, որ այս երեք սկզբունքները պետք է կիրառվեն միաժամանակ։ Սրանով ամրագրվում է, որ առանց Արցախի ինքնորոշման, հակամարտության խաղաղ լուծում հնարավոր չէ։ Եվ պատահական չէ նաև, որ հայկական կողմը բանակցային գործընթացը ինչպես նախկինում, այնպես էլ հիմա կառուցում է՝ ելնելով Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացման սկզբունքի անկյունաքարային նշանակությունից։

Շատ կարևոր է նաև արձանագրել, որ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը տեղ է գտել նաև համանախագահող երկրների ղեկավարների հայտարարություններում, որոնք ընդունվել են 2009 թվականին Լ’Աքվիլում, 2010 թվականին Մուսքոկում, 2011 թվականին Դովիլում, 2012 թվականին Լոս Կաբոսում և 2013 թվականին Էնիսկիլենում։ Սակայն Ադրբեջանը բացահայտ կերպով խախտում է բանակցային գործընթացի հիմքում դրված սկզբունքները, այն է՝ ազգերի ինքնորոշման սկզբունքը և ուժ կամ ուժի չկիրառման սկզբունքը՝ հայտարարելով, թե հակամարտությունը կարգավորվելու է տարածքային ամբողջականության շրջանակում։

Սրանով Ադրբեջանն, ըստ էության, դեմ է գնում նաև համանախագահող երկրների դիրքորոշմանը, որով ֆիքսվում են հակամարտության կարգավորման երեք սկզբունքները։ Բաքվի այսպիսի մոտեցումը իրավական հիմք չունի և աղավաղում է բանակցային գործընթացի ողջ տրամաբանությունը, քանի որ Արցախի ինքնորոշումը կախված չէ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունից, Արցախն իր անկախությունը ձեռք է բերել ոչ թե Ադրբեջանից, այլ Խորհրդային Միությունից։ Իսկ վերջին շրջանում Արցախի նկատմամբ Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիան Արցախի ինքնորոշման իրավունքի ճանաչման հարցում տրամադրությունների որոշակի փոփոխությունների է հանգեցնում»,-գրում է թերթը:

Մանրամասները՝ թերթի այսօրվա համարում: