Երկու աչք` պատին

Մի ժամանակ ուզում էի կարևոր մարդ լինել, հետո հասկացա, որ տարիքի հետ ցանկություններդ կիսվում են ու սկսում ես վիճել ինքդ քեզ հետ. իմ վեճն Աստծո հետ էր:

Տարիքիդ հետ հնանում են նաև ցանկություններդ՝ պարտվում ես: Իմ ու մյուսների տարբերությունը մեծ չէ. ես էլ մեկն եմ, ով ամեն առավոտ արթնանում է, ապրում լավ-վատ պահեր ու հետո մտածում` ինչպես է արևը մայր մտնում, երկինքը՝ մթնում: Ես էլ միս ու արյունից եմ, ես էլ հուզվել գիտեմ, ուժեղ եմ, թույլ ու ինչպես, որ Աստված մարդուն հորինեց՝ մտածող…

Մեր հարևան Նազիկը, ով ամեն առավոտ իր երկար ու մեծ կաշվե պայուսակը գցում էր թևն ու գնում աշխատանքի, քանի օր էր չկար: Հարևանները հերթով իրենց բացակաները դրել էին: Մայրուղու վրա, մեքենայի միջից տիկին Նազիկին տեսա: Ոգևորված արգելակեցի մեքենան ու կանգնեցի դեմ դիմաց: Շփոթվեց, չուզեցի նրան նեղացնել, թեև լավ գիտեի` ինչպես կարող է մարդու կյանքը փոխել` նորմայից հասցնել մինչև քաոս ու դրա ճիշտ հակառակը: Նայեցի աչքերի մեջ ու շարունակեցի ճանապարհս: Մեքանայի հայելուց տեսա, որ սկսեց ձեռքով մեքենաներին կանգնեցնելը: «Լավ», – մտածեցի ես, «առավոտ շուտ ինչ գործ ունեն մարմնավաճառները փողոցում». սովորաբար նրանք գիշերով են կանգնում: Պատուհանն իջեցրեցի ու նեղլիկ պատուհանից դուրս հանեցի գլուխս.

– Ներողություն, ինչ-որ բանով կարո՞ղ եմ օգնել:

– Կարող ես արևս, – ասաց կինն ու մեքենայի դուռը բացեց, իրեն հանգիստ «տեղավորելով» մեքենայի առաջնամսում ու ` «գնացինք»: Ո´չ ձեռառնել էի ուզում, ո´չ էլ նվաստացնել. իր կյանքն է: Ո՞վ է հորինել, որ ես եմ ճիշտ: Ինքս ինձ տալիս-առնում ու ամաչում էի` շարունակելով մտովի բացահայտել կնոջ լավ-վատ կողմերը: Լքված կանանց մասին ոչինչ չգիտեի, ես նրանց մասին կարդացել էի գրքերում միայն:

– Ինձ կտանես այս հասցեով, – խախտեց լռությունը` պայուսակից հանած թղթի կտորը պարզելով:

– Կտանեմ, իհարկե, – կարկամեցի ես:

Տեղ հասանք: Նա շնորհակալություն չհայտնեց, ես չնեղացա:

– Կսպասես, մինչև գամ, վախենում եմ: Ու եթե կես ժամից չեկա, բարձրացի´: Երրորդ հարկ, վերելակի կողքի դուռը թակի, թե բացող չեղավ, կոտրի ու ներս մտի, – ասաց ու գնաց` չսպասելով իմ հաուչէին: Մեքենայի մեջ արդեն տասներորդ սիգարտն էի կպցնում, տուփն էլ դատարկվել էր: Կինը չկար: Կես ժամը վաղուց էր անցել: Դանդաղ քայլերով հասա կնոջ նկարագրած դռան մոտ: Ականջս մոտեցրի դռանը: Կարծես ձայն չկար:

Թակեցի: Հակառակ կողմից մի ուրիշ կին ինձ ներս տարավ: Չհասցրեցի անգամ բառ ասել ու միանգամից հայտնվեցի նրանց տանը: Մի քանի կանայք ծխում էին` առանց վրաս հայացք գցելու: Ում համար էլ, որ հատնվել էր այդ տանը, չկար: Միջին տարիքի մի տղամարդը, ձեռքին լուսանկարչական ապարատ, աջ ու ձախ չրխկոցով կոճակն էր սեղմում ու հարմար կադր բռնում: Բնականաբար, հայտնվեցի նրա օբյեկտիվում: 

Րոպեներ անց հայտնվեց «իմ խորհրդավոր կինն», ու մենք դուրս եկանք: Դեմքի հանգիստ արտահայտությամբ շնորհակալություն հայտնեց ու գնաց: Այդ օրը ուշ հասա խմբագրություն: Ողջ օրվա ընթացքում քննում ու քննում էի կատարվածը և զարմանում ինձ վրա` անծանոթի հրահանգներին ընդիմանալու փորձ անգամ չանելուս համար: Ինչ-որ ներքին, տարօրինակ սպասում կար: Աշխատանքից հետո նույն ճանապարհով հասա այն տեղը, որտեղ մեր հարևան Նազիկին էի տեսել: Նազիկը չկար, օրն էլ արդեն մթնում էր:

Քիչ անց հայտնվեց նույն կինը, ում առավոտյան տարել էի իր ուզած տեղը: Ինձ տեսնելն ու իրեն տիրոջ պես մեքենայի մեջ գցելը մեկ եղավ: Անմիջապես գրկեց ինձ էնպես, ասես հարազատ մեկին է տեսել:

– Ինձ կտանե՞ս տուն:

– Իհարկե´:

Առանց տնտնջալու վարում էի մեքենան ու անթարթ նայում նրան: Երբևէ ինձ մարմնավաճառները չեն հետաքրքրել, բայց արդեն քանի ժամ է անհանգստանում եմ մեկի համար, ում տեսել եմ փողոցում: Հասանք տուն, խնդրեց` իր հետ բարձրանամ:

Չհակառակեցի. դե հակառակվելու բան էլ չկա´ր: Քայլերս ծանրանում էին:

– Թեյ կխմե՞ս:

– Չեմ հրաժարվի:

Մեկս մյուսից քաղաքավարի էինք: Ես, որ երբեք կնոջ ուշադրությանն ու անհանգստությանը չէի արժանացել, այդ պահին ես ինձ աշխարհի ամենակարևոր մարդն էի զգում: Մորս չեմ տեսել: Ասում են` երբ ծնվել եմ, մայրս մահացել է, հենց ծննդի վրա:

Ստացվում է` իմ պատճառով: Ինձ տատս է պահել, ով երկար չապրեց, ու ողջ կյանքում մենակության մեջ ապրեցի:

– Անունդ ի՞նչ է:

– Արամ:

– Ի՞նչով ես զբաղվում Արամ:

– Գրում եմ:

– Գրող ես:

– Դե գրող ասածը չափազանցված է իմ դեպքում, բայց փորձեր եմ անում գրականության մեջ:

Սրտիս զարկերը մե´կ արագանում, մե´կ կանգ առնում:

– Լավ, ես գնամ թեյ պատրաստեմ, դու կարող ես ծխել, մինչև գամ:

Հյուրասենյակում մենակ մնացի: Պատերին կախված նկարներ կային: Հերթով սկսեցի տնտղել: Նկարներն անուն չունեին, ոչ էլ հեղինակի անուն-ստորագրություններ կային, ես ստիպված սենյակից սենյակ հարցնում էի, թե ում գործերն են. նկարներ կային, որ նույն ձեռագիրն ունեին ու նման էին իրար: Հայրս նկարիչ էր. լավ գիտեի` ինչ է կտավը, գույնը, օդը… Կինը մեկ խոսում էր, մեկ լռում, բայց այդպես էլ հեղինակի անուն չէր տալիս:

Դիմացի պատին հանկարծ աչքովս ընկավ մի կնոջ դիմանկար: «Ի՜նչ գեղեցիկ աչքեր ունի», – մտածեցի: Թեյն արդեն պատրաստ էր: Մենք լուռ ծխում էինք, հանկարծ կինը ձեռքս բռնեց ու ինձ մյուս սենյակ տարավ: Սենյակի պատերին փոքրիկ երեխայի դիմանակարներ էին: Թվում էր` տարբեր են նկարները, բայց բոլորի մեջ կար մեկ ընդհանրություն՝ աչքերի ու քթի, կարծես նույն մարդն էր ու նույն մարդու նկարած կտավները: Ես փոքրիկ տարիքում իմ նկարներից չէի տեսել, բայց աչքերիս առաջ իմ փոքրիկ ու մեծ աշխարհը կտավի միջոցով ապրում էի: Կինը գիտեր` ով եմ ես: Ես չգիտեի` նա ով է:

Արդեն քանի օր էր, ես աշխատանքի էի գնում, իսկ նա չկար: Փոխարենը մեր հարևան Նազիկին էի տեսնում փողոցներում, տարբեր մեքենաների մեջ: Գոնե այն խորհրդավորի հեռախոսի համարն ունենայի: Լույսը նոր էր բացվել, ես արագ դուրս եկա տնից: Հասա շենքի մոտ, հասա դռանը: Մինչև վստահությունս կհավաքեի ու կթակեի դուռը, կինը բացեց դուռն ու գրկեց ինձ: Ներս մտա: Մեր հարևան Նազիկը արդեն կնոջ տանն էր: Նա չզարմացավ ինձ տեսնելով: Ես զամացա ու մտքումս համաձայնեցի, որ այս կանայք իրար հետ են աշխատում: Նազիկն անցավ մյուս սենյակ: Մենք կրկին թեյ էինք խմում ու լուռ ծխում: Նախորդ օրը նկատել էի, որ կա մի սենյակ, որի դուռը կինը փակ էր պահում: Այսօր այդ սենյակի դռան վրա փական նկատեցի: Անհամեստություն արեցի:

– Ի՞նչ կա սենյակում:

– Կյանքս է,- ասաց կինն ու այլայլվեց դեմքը:

– Կյա՞նք,- զարմացած հարցրեցի նրան:

– Կյանք, որի համար պատասխան եմ տալիս:

Շփոթվեցի… Արագ դուրս եկա տնից ու գազանաբար հասա հորս տան դիմաց, որտեղ փոքրիկ բակ կա: Հայրս նստած էր հենց բակում… Ես երբեք նրան մորս մասին բան չէի հարցրել:

– Ո՞ւր է մայրս,- հարձակվեցի:

Հայրս չէր խոսում, շարունակում էր կուլ տակ սիգարետի ծուխը:

– Պա´պ, մայրս որտե՞ղ է, ուզում եմ կյանքում գոնե մեկ անգամ գնալ նրա շիրիմին:

Ես անգամ մորս գերեզմանի տեղը չգիտեի: Հայրս ոչինչ չասաց: Նստեց ու սկսեց ավարտել կտավը, որը կրկին կնոջ դիմանակար էր: Հեռացա անպատասխան: Խառնվել էի:

Անընդհատ ուզում էի տեսնել կնոջը, ով թվում էր` մարմնավաճառ է, բայց տունն ինձ այլ բանի մասին էր պատմում: Պառկած էի ու չէի ուզում ավելորդ մտքերով ծանրացնել ուղեղս: Պատի վրա հորս արած դիմանակարը տեսա, որը ամեն օր աչքիս առաջ էր ու նոր չէր: Աչքերը, այն տան կտավների մեջ ընդգծված աչքերն իմ պատին էին գամված: Նույն աչքերը: Գլուխս ծանրացել էր: Գիշերով հասա նրա տուն: Նստել էի կողքին ու հարազատ շունչ էի զգում: Գրկեց ինձ, տեսա, որ հագուստը կոճակներ չունի: Հիշողությունս հետ գնաց: Կնոջ հագուստների վրա կոճակ չի եղել: Կնոջ տնից ինձ իմ տուն գցեցի: Բացեցի պահարանը, այնտեղ մորիցս ինձ մնացած մի շոր կար, որը մանուկ հասակում թաքուն առնում էի ձեռքերիս մեջ, հոտոտում, գրկում էի ու քնում: Շորի վրա կոճակի տեղեր կային, բայց կոճակները ճիշտ նույն ձևով կտրած էին: Չէի ուզում խելագարվել: Խելագարվեցի:

Արթուր ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում