Ինչո՞ւ Իրանում հետաքրքրվեցին «Բանկ Օտոմանով»

ԵՐԵՎԱՆ, 22 ՄԱՐՏԻ, Aravot.am: Ալեքսանդր Թոփչյանի «Բանկ Օտոման» վեպը թարգմանվել է պարսկերեն: Այդ առիթով «Առավոտը» զրուցեց հեղինակի հետ

– Նախ թույլ տվեք շնորհավորել Ձեզ այս հաճելի եւ անակնկալ նորության համար եւ հարցնել, թե ինչպե՞ս եղավ, որ Իրանում հետաքրքրվեցին հատկապես այդ վեպով:

– Ինձ համար դա անակնկալ չէր, ես գիտեի, որ վեպը թարգմանվում է պարսկերեն, իսկ թե ինչպես եւ ինչու «Բանկ Օտոմանով» հետաքրքրվեցին, ապա, ինչպես ասեմ, գուցե տարօրինակ թվա, բայց «մեղավորը» փաստորեն Վահե Քաչան է, ըստ որում` կրկնակի «մեղավորը»:

– Կներեք, բայց Վահե Քաչան ավելի քան տասնվեց տարի է, ինչ արդեն…

– Այո, իսկապես, բայց պատմությունն սկսվեց դրանից շատ առաջ, երբ 1981թ. Փարիզում պատիվ ունեցա Վահե Քաչային հանդիպել եւ նրանից ստանալ բառացիորեն նոր լույս տեսած «Մի դաշույն այս պարտեզում» վեպի ընծայագրված օրինակը: Ես խոստացա հեղինակին, որ մեկ տարի հետո այդ ծավալուն վեպը թարգմանված կլինի հայերեն: Խոստումս կատարեցի ժամանակին, եւ երբ 1984թ. ամռանը նորից հանդիպեցինք Փարիզում, եւ երկար զրուցում էինք վեպի մասին, ես նրա ուշադրությունը հրավիրեցի «Բանկ Օտոման» գործողությանը նվիրված ծավալուն դրվագին, որը կարծես առանձին վիպակ լիներ վեպի մեջ, ավելի ճիշտ, մի լարված ու հետաքրքիր վեպի սեղմագիր:

– Հավանաբար այդ դրվագը Ձեզ ներշնչեց:

– Ոչ այնքան ներշնչեց, որքան պարտավորեցրեց: Մենք երկար խոսեցինք այդ մասին: Հիշում եմ, նրան խորհուրդ տվեցի անպայման ընդարձակել եւ առանձին վեպ դարձնել: Ես նրան ներկայացնում էի, թե, իմ կարծիքով, ինչպես կարելի է ընդարձակել այդ գլուխը` նոր պերսոնաժներ մտցնել, զուգահեռ գործողություններ ծավալել բանկից դուրս, վերջապես, Աբդուլ Համիդին «ներմուծել» վիպական տարածք` իր դիվական կերպարով: Վահե Քաչան ուշադիր լսելուց հետո ասաց. «Դու արդեն նոր վեպ պատմեցիր, դա քո տեսած վեպն է, նստիր՝ ինքդ գրիր»:

– Այսպիսով, եթե ճիշտ հասկացա, դա դարձավ Վահե Քաչայի առաջին «մեղքը», եւ դուք էլ, Ձեր հերթին, «մեղսագործեցիք»` 2008թ. տպագրելով Ձե՛ր «Բանկ Օտոմանը»: Իսկ երկրորդ «մեղքը» նա ինչպե՞ս գործեց, երբ արդեն իսպառ բացակա էր:

– Երկրորդ «մեղքը» նա գործեց արդեն իր վեպով: 2016թ. աշնանն էր: Ինձ զանգեցին եւ ասացին, որ մի պարսիկ թարգմանիչ է եկել Երեւան` դոկտոր Գավամեդդին Ռազավիզադեհ, եւ շատ է ուզում ինձ տեսնել: Մենք հանդիպեցինք Ե. Չարենցի տուն-թանգարանում, ծանոթացանք, խոսեցինք երկար, նա ինձ նվիրեց Վ. Քաչայի «Մի դաշույն այս պարտեզում» վեպի` պարսկերեն թարգմանությունը, ջերմ ընծայագրով եւ ցանկություն հայտնեց ունենալ «Բանկ Օտոմանի» ֆրանսերեն եւ ռուսերեն հրատարակությունները: Նա մոտիկ է Թեհրանի հայկական գրական շրջանակներին: Հենց այնտեղ էին խորհուրդ տվել Երեւանում անպայման հանդիպել ինձ եւ ծանոթանալ իմ վեպին: Որքան հասկացա, նա մտադիր էր շարունակել Հայոց ցեղասպանությունը ներկայացնող գրականության թարգմանությունը: Իսկ համիդյան ջարդերը եւ դրանց պատճառ դարձրած Օսմանյան բանկի գրավումը հենց այդ Ցեղասպանության փաստացի սկիզբն էին:

– Իսկ ինչո՞ւ ֆրանսերեն եւ ռուսերեն, այլ ոչ թե հայերեն:

– Որովհետեւ պարոն Ռազավիզադեհը թարգմանում է այդ լեզուներից: Նրա շնորհիվ ռուս դասականների մի շարք գործեր են լույս տեսել պարսկերեն:

– Իսկ Ձեզ չի՞ մտահոգում, որ երկրորդ լեզվից թարգմանելիս, սովորաբար, ինչ-ինչ կորուստներ են լինում:

– Սա այդ դեպքը չէ: «Բանկ Օտոմանը» ռուսերեն թարգմանեց Անահիտ Թոփչյանը` իմ մշտական ներկայությամբ: Ասել է, թե դա հեղինակազորված թարգմանություն է: Ավելին, աշխատանքի ընթացքում վեպը փաստորեն վերախմբագրվեց, մի շարք կարեւոր ճշտումներ, որոշ կրճատումներ արվեցին, որոնց շնորհիվ տեքստն ավելի աշխույժ դարձավ:

– Այսպիսով, Ձեր վեպը «խոսեց» չորրորդ լեզվով` ռումիներեն, ֆրանսերեն, ռուսերեն եւ հիմա պարսկերեն: Հնարավո՞ր է արդյոք, որ առաջիկայում մի նոր թարգմանություն լինի:

– Կա այդ թարգմանությունը, հինգերո՛րդը, որը մի քանի ամիս հետո, ամենայն հավանականությամբ, լույս կտեսնի:

– Տա՛ Աստված, որ օտարները շարունակեն թարգմանել Ձեր վեպը, բայց ինձ ուրիշ բան է հետաքրքրում: «Բանկ Օտոմանը» կարդացվում է լարված հետաքրքրությամբ, գրեթե մի շնչով, ասես պատրաստի կինոսցենար լինի, արդեն տասը տարի է՝ լույս է տեսել, այդ ընթացքում հայ կինոբեմադրիչները չե՞ն հետաքրքրվել, որեւէ մեկը ձեզ չի՞ դիմել կամ դուք չե՞ք առաջարկել… Չէ՞ որ դա հրաշալի նյութ է քաղաքական լուրջ թրիլեր նկարելու:

– Լույս տեսնելուն պես, գրքի օրինակը տվել եմ մեր Կինոկենտրոնին, սակայն նրանց կողմից ոչ մի անդրադարձ չեղավ, չգիտեմ` գոնե կարդացի՞ն… Եվ հետո, այս սերիալային համատարած ագրեսիայի օրերին ո՞ւմ կարող է հետաքրքրել նման վեպը: Իսկ եթե հանկարծ որոշվի վեպը ֆիլմի վերածել, ապա նման ձեռնարկումը թանկ չի նստի, քանի որ իննսուն տոկոսը պավիլյոնային նկարահանումներ են լինելու:

– Մեր վերջին, ավանդական հարցը ստեղծագործական մոտակա ծրագրերի վերաբերյալ, հոբելյանական բնույթ ունի: Մեզ հասած տեղեկություններով, այս տարի սեպտեմբերին լրանում է Ձեր ծննդյան 80 եւ գրական գործունեության 60-ամյակները: Ի՞նչ նոր գործերով եք պատրաստվում նշել այդ զույգ տարեդարձը:

– Երեք նոր գրքով, որոնցից հատկապես մեկն է ինձ համար շատ կարեւոր` «Չարիքի զավակները» վերնագրով, պատմվածքների ծավալուն մի ժողովածու, գործեր, որոնց մի մասը գրվել է շատ տարիներ առաջ, բայց ինչ-որ չափով կարծես վերջընթաց իրադարձությունների կանխատեսումը լինեն: Հուսամ՝ ընթերցողները «ըմբռնումով» կգնահատեն դրանք:

Զրույցը՝ ԳՈՀԱՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆԻ

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում