Սուրբ սիրտը

«Սուրբ սի՛րտ հաստատիր իմ մեջ, Աստվա՜ծ» (Սաղմ. ԾԱ 12):

Սուրբ սի՞րտ… Ի՞նչ ասել է՝ «սուրբ սիրտ»: Ո՞վ գիտի, թե ինչ է դա: Ո՞վ է իր մեջ զգում այն: Ո՞վ իրավունք ունի այդպիսի սրտի մասին խոսելու: Ո՞վ կարող է այդ թեմայի վերաբերյալ խոսել, եթե ինքը սուրբ սիրտ չունի: Սրանք հարցումներ են, որոնց մասին մենք պարտավոր ենք մտածել:

Սակայն արդյո՞ք կարող եք ուրանալ սրտի ձգտումը դեպի մաքրություն և անեղծություն: Չե՞ք հիանում արդյոք բնության ծոցի անաղարտությամբ, թարմությամբ ու նրբագեղությամբ: Հիացումով չե՞ք լցվում, երբ նայում եք ջինջ, կապուտակ երկնքին, չե՞ք սքանչանում, երբ տեսնում եք ձյունասպիտակ լեռան փայլը արևի ճաճանչների ներքո: Չե՞ք զմայլվում, երբ տեսնում եք վաղորդյան «քաղցր» ցողով զվարթացած նորաբողբոջ ծաղկի տեսքն ու պատկերը: Բեկրանք չե՞ք ապրում՝ տեսնելով երիտասարդի հրացայտ ու անբիծ աչքերը, որոնք խոսուն են ու կենդանի: Այս բոլորը անաղարտություն, մաքրություն ու թարմություն են, որոնք ցոլարձակում են Աստծու սրբությունն ու որոնք Տիրոջ բարության պատկերն են:

Իմ ընտրած բնաբանը «ամբարիշտ» և «ոճրագործ» Դավթի խնդրանքն է: Անմաքուր ու արյունոտ ձեռքերը վեր կարկառած՝ նա խորունկ հառաչանքով իրեն սուրբ սիրտ շնորհելու այս խնդրանքն է անում: Դավիթն այդ ժամանակ ինչքա՜ն անմաքուր, տղմոտ, մրոտված ու պիղծ էր զգում իրեն, բայց նա նաև զգում էր, որ իր աղոթքը լսելի է եղել, քանի որ այդ համոզմունքով էր, որ նա ներշնչվեց՝ գրելու իր վսեմ ու աստվածային բանաստեղծությունը՝ Սաղմոսը: Վստահաբար, մենք ևս, ժահահոտ լինելով՝ կամենում ենք մաքուր սիրտ ունենալ: Այս ցանկությունն իրական է, այս ցանկությունն անհրաժեշտություն է, այն հույս և, վերջապես, աղոթք է:

Ա

Ի՞նչ է, ուրեմն, սուրբ սիրտը կամ «սրբություն» ասվածը: Այստեղ մենք դժվարին հարցի առջև ենք կանգնում: Մի՞թե չի կարելի անմաքրության, աղտի և պղծության՝ ամեն առումով բացակայությունն անվանել սրբություն: Այն ներդաշնակությունը, որը որևէ պղտորումով չի վրդովվում, մի՞թե չի կարելի սրբություն կոչել:

Հոգեկան ու բարոյական գեղեցկությունը, որն արտահայտվում է դեմքին կամ հայացքի մեջ, մի՞թե չի կարելի «սրբություն» կոչել: Այն սիրտը, որ չար խորհուրդներով չի տարվում և որը բյուրեղի պես թափանցիկ է, որի միջով արևի ճաճանչներն անցնում են՝ առանց որևէ աղոտ կետի հանդիպելու, մի՞թե այդ սիրտը չի կարելի սրբության «ընդունարան» համարել:

Որքան ժամանակ որ մարդ կարողանա իր կրծքի տակ սուրբ սիրտ ունենալ, այդքան ժամանակ նա ամեն բանից առավել ընդունակ պիտի լինի հավատալու Աստծու գոյությանը: Աշխարհում մարդուն որևէ այլ բան չի կարող այնքան օգնել՝ հավատալու Աստծու գոյությանը, որքան որ՝ սուրբ սիրտը: Որքան մրոտվում, աղտոտվում է սիրտը, այնքան մարդու մեջ տկարանում է Աստծու գոյության մասին հավատքը:

Շատերն են Աստծուն փնտրում շա՜տ հեռուներում՝ բարձունքների վրա, մինչդեռ կարող էին Նրան գտնել շա՜տ մոտ մի վայրում՝ իրենց սրբության ճանապարհին: Աստված պատկերվում է պարզ, փայլուն ու մաքուր սրտի մեջ՝ նման այն լճակներին, որոնք արտացոլում են իրենց շուրջբոլորը եզերող լեռների բարձրաբերձ գագաթները: Քանի դեռ սիրտը պղտոր է, անհնար է, որ այնտեղ արտացոլվի Աստծու դեմքը:

Այս ամենից զատ՝ մի մարդ, որ գերի է եղել մարմնին ու նյութականին, մի մարդ, որի համար մարմինն իր պաշտամունքի առարկա կուռքն է, այդ մարդն ինչպե՞ս կարող է հավատալ Աստծուն, որ հոգի է և սո՛ւրբ հոգի է: «Հոգի է Աստված, և Նրա երկրպագուները պետք է հոգով ու ճշմարտությամբ երկրպագեն» (Հովհ. Դ 24): Ներկայիս անհավատության պատճառն իմացական պատճառ չէ, այլ՝ բարոյական:

Միանգամայն պարզ է, որ ինչքան ժամանակ դեռ ցանկության ու ապականության «ամպեր» կան մեր բարոյական կյանքում, այդքան ժամանակ անհնար է Աստծու հանդեպ հավատք ունենալ: Միայն ա՛յն օրն է հավատքը տեսանելի դառնում, երբ արթնանում է խիղճն, ու մարդ սկսում է ողբալ իր ապականված և տղմաթաթախ վիճակը՝ սաղմոսերգուի հետ գոչելով. «Սուրբ սի՛րտ հաստատիր իմ մեջ, Աստվա՜ծ»: Իսկ մինչև այդ օրվա գալուստը մարդն իզուր է չարչարվում ու ժամանակ վատնում իր խուզարկումների և ջանքերի համար:

Երբ ասում ենք «սրբություն», անշուշտ, հարաբերական իմաստով պետք է այն հասկանանք, քանի որ բացարձակ սրբություն կարելի է տեսնել միայն Աստծու մեջ: Սուրբ Գիրքն էլ է այդպես «կարծում». բացարձակ սրբություն չի կարող լինել, այլ կարող է լինել միայն սրբության ձգտում, սակայն այդ ձգտո՛ւմն արդեն բավական է՝ սիրտը սրբության ուղու վրա պահելու համար:

Առակաց գրքում կարդում ենք. «Ո՞վ կարող է պարծենալ, թե ինքը սուրբ սիրտ ունի, կամ ո՞վ կհամարձակվի ասել, թե ինքը զերծ է մեղքերից» (Առակ. Ի 9): Նաև սաղմոսերգո՛ւն է ասում. «Տե՜ր, ծառայիդ հետ դատաստան մի՛ տես, քանի որ ոչ մի կենդանի մարդ չի արդարանա Քո առջև» (հմմտ. Սաղմ. ՃԽԲ 2):

Ղուկաս Ավետարանիչն էլ, Հովհաննես Մկրտչի ծնողների մասին խոսելիս՝ ասում է, որ նրանք Աստծու առջև արդար էին և անարատությամբ պահում էին Աստծու բոլոր պատվիրանները, սակայն մի քանի տող հետո նույն Ավետարանիչը նկարագրում է արդեն Զաքարիայի թերահավատությունը, որի հետևանքով էլ վերջինս մեղադրանքների է ենթարկվում (Ղուկ. Ա 6 հմմտ. Ա 20):

Երբ Հիսուս ասում էր. «Երանի՜ նրանց, ովքեր սրտով մաքուր են, որովհետև նրանք Աստծուն պիտի տեսնեն», այդպիսով ակնարկում էր այնտեղ ներկա եղողների՛ն՝ կարծես թե ասելու լիներ՝ «Երանի՜ ձեզ, որ սուրբ եք սրտով…», ինչպես որ ասել է հետևյալ խոսքը, թե՝ «Երանի՜ ձեզ՝ հոգով աղքատներիդ, որովհետև Աստծու արքայությունը ձերն է»։

Այսպես, ուրեմն, Հիսուս Իր ունկնդիրներին սուրբ նկատած լինելով՝ նրանց անմեղ, առանց մեղքի չի՛ համարում. հիշեցե՛ք, հենց նույն այդ «Լեռան քարոզի» մեջ Հիսուս Իր ունկնդիրներին մի աղոթք է սովորեցնում, որում հիշատակվում են այս խոսքերը. «Ների՛ր մեզ մեր հանցանքները, ինչպես որ մենք ենք ներում նրանք, ովքեր հանցանք են գործում մեր դեմ» (Մատթ. Զ 12)։ Ըստ այսմ՝ «սրտի սրբություն» ասելով պետք է հասկանանք սրտի մի այնպիսի վիճակ, երբ այն ձգտում է իր մեղանչական կացությունից անցում կատարելու դեպի սրբություն, դեպի կատարյալ անաղարտություն, որը չունի սահմաններ։

Եվ երբ դեպի կատարելություն սրտի այս ձգտումը կենդանի է մնում մարդու մեջ, այդպիսի մեկն է միայն կարող նորոգվել, նորափետուր զարդարանքով պճնվել, առաքինությամբ փայլել ու ճոխանալ և, վերջապես, փրկվել։ Առանց սրտի սրբության չկա փրկություն. ոչ մի դավանանք, ոչ մի եկեղեցի չի կարող փրկել մարդուն, երբ նա իր կրծքի տակ մաքուր կամ սրբության ձգտող սիրտ չունի։

Բ

Մեզ մնում է միայն գործնական, կենսական ու կարևոր մի հարց։ Ինչպե՞ս կարող ենք «ձեռք բերել» այս այդքա՜ն անհրաժեշտ մաքուր սիրտը, քանի որ, նկատի ունեցեք՝ մենք միայնակ չենք կարող մեզ մաքուր ու անբիծ սիրտ տալ։ Ուրեմն, ո՞ւր պետք է գնանք՝ այն գտնելու համար, որտեղի՞ց և ինչպե՞ս պիտի կարողանանք մաքուր սիրտ գտնել։ Մենք ինչպե՞ս կարող ենք մեր սև սիրտը ձյունաճերմակ դարձնել։ «Մի՞թե հնարավոր է, որ եթովպացի սևամորթը փոխի իր մաշկի գույնը, կամ ընձառյուծը՝ իր խայտուցները» (հմմտ. Երեմ. ԺԳ 23)։

Բայց, արի ու տես, որ մեր մեջ մի իրական ուժ կա, մի ուժ, որ հրաշքներ է գործում։ Կամքի ուժն է այդ, որ կարողանում է տիրել, ազդել զգացմունքների և, հետևաբար, սրտի վրա։ Ահա այդ ներքին ուժին, կամքի՛ն է, որ դիմում է Աստված, երբ ասում է. «Ձեր մեջ նոր սիրտ ու նոր հոգի՛ դրեք» (Եզեկ. ԺԸ 31), «Երկմիտնե՛ր, ուղղեցե՛ք ձեր սրտերը» (Հակոբ. Դ 8)։

Սակայն, որքան էլ որ մենք ներքին, իրական մի ուժ ունենք, բայց այն դարձյալ սահմանափակ է, չի կարող հիմնավորապես փոխել մեզ, չի կարող մեզ վերստին ստեղծել։ Երբ սաղմոսերգուն գոչում էր՝ «ո՜վ Աստված, սուրբ սի՛րտ ստեղծիր իմ մեջ», խորապես համոզված էր, որ իր ճիգերով ու ջանքերով հնարավոր չէր մաքրամուր և անբիծ սիրտ «ձեռք բերել»։ Նա զգում էր, որ միայն Աստվա՛ծ կարող էր այն շնորհել իրեն, ուստի և, անշուշտ, Դավիթը միայն այդ «հաստատիր»-«ստեղծիր» ցայտուն բառերով կարող էր իր միտքն արտահայտել։

Արդ, սրտի այդ ստեղծումը, այդ հրաշքը միմիայն աղոթքով կարելի է կատարել և աղոթքն է, որ կարող է հեղաշրջել հոգեկան աշխարհը։ Աղոթքը ստեղծագործող է. այն հրաշք է գործում, հրա՛շք, որ ավելի մեծասքանչ է, քան աշխարհի առաջին օրվա «Եղիցի՛ լոյս, և եղեւ լոյս» հրաշքը։ Որքան էլ որ մեր վիճակը ողբալի և հուսահատական լինի, որքան էլ կատարյալ լինի մեր ոչնչությունը, միևնույն է, աղոթքի շնորհիվ Աստված մեր մեջ անբիծ, մաքուր մի սիրտ է «ստեղծում», քանի որ նա ո՛չ միայն Արարիչ Աստված է, այլ նաև Սիրո՛ Աստված է Նա։

Իսկ այդ սրտի «ստեղծագործության» մեջ մենք էլ գործակցություն ունենք Աստծու հետ։ Ինչպես ասել է մի քրիստոնյա-մտածող՝ «Աստված առաջին անգամ արարեց առանց մեզ, սակայն չուզեց, որ առանց մեզ արարի նաև երկրո՛րդ անգամ», այսինքն՝ փրկության գործը միայն մեզնով կարող է իր լրումին հասնել, ինչպես որ նաև Պողոս առաքյալն է դա ակնարկում, երբ ասում է. «Գործակից ենք Աստծուն»։

Ուրեմն, մի կողմից մեր կամքն ու աղոթքը, Աստծու կողմից էլ՝ Իր սերն ու ողորմությունը մեր մեջ «ստեղծում» են սուրբ, մաքրամաքուր ու անբիծ սիրտ։ Բայց ոմանք, թերևս, պիտի ասեն. «Որքա՜ն անտանելի է մեր վիճակը. հազիվ զգում ենք, որ սուրբ սիրտ ենք «կերտել» մեր մեջ, սակայն ահա՛ կրկին մեզանում «վերանորոգվում» է ապականությունը, դարձյալ շեղումներ ու զանցանքներ են տեղի ունենում, սև բծերով մրոտվում է մեր մաքուր սիրտը, մռայլ մեղքերի ամպեր են գալիս ու ծածկում մեր հոգու պայծառությունը։ Դարձյալ մեր երակներում, իբրև թույն, հոսում է մեղքը և կրկին շվարում ու հուսահատվում ենք։

Հազիվ ուզում էինք երկնավոր խորհուրդներին կապվել, մեկ էլ, ահա՛, աշխարհային ձգտումները, կրքերն ու ցանկությունները շղթայում են մեզ երկրայինին, և այն, ինչ ուզում էինք անել, չենք անում, այլ անում ենք այնպիսի բաներ, որոնք Աստծուն անհաճո լինելու պատճառով չէինք ուզենա անել:

Հստակ է, որ մարդ պարտավոր է պայքարի մեջ մտնել, ստիպված է պատերազմ մղել, քանի որ երկու ուժերի ազդեցության տակ է գտնվում: Մարմնի և հոգու պայքարը միշտ գոյություն ունի: Մինչև իսկ Պողոս առաքյալն է այդ պայքարին ենթարկվել, նա էլ է հուսահատական վայրկյաններ ունեցել. «Տառապած մի մարդ եմ ես. ո՞վ կփրկի ինձ մահվան դատապարտված այս մարմնից» (Հռոմ. Է 24):

Անշուշտ, ավելի դյուրին կլիներ սրտի սրբությունը «ապահովել» երիտասարդ տարիքում: Ավելի դյուրին է մարել կայծը, քան թե՝ հրդեհը: Ավելի հեշտ է ակունքի՛ց փոխել գետի ընթացքը, քան՝ թմբեր զետեղելով անել այդ բանը: Կրքերը, ցանկությունները, սայթաքումները շատ հեշտ կլիներ վերացնել երիտասարդության շրջանում, քան թե՝ որևէ այլ ժամանակ:

Որքա՜ն անհրաժեշտ է, որ մեր երիտասարդները այժմվանից իսկ հսկեն իրենց սիրտը և թույլ չտան, որ դրանք «մրոտվեն» անմաքուր ցանկություններով: Ո՜հ, որքա՜ն բացասական դեր են ունենում չար ախտերով «լեցուն» գրքերը, լիրբ թատրոններն ու լկտի տեսարանները: Բազմիցս տեսնում ենք, որ հենց իրենք՝ երիտասարդները, զզվանքով խուսափում են պատվազուրկ մարդկանց հետ հանդիպելուց:

Անշուշտ, այդ «ընկածների» երբեմնի վիճակը լավ էր, նրանք էլ ընկերական շրջանակում հայտնի դեմքեր էին եղել, սակայն ժամանակ առ ժամանակ տեղի ունեցող այդ աննշան, չնչին սայթաքումներն ու խոտորումները քիչ-քիչ սարսափելի անկման են հանգեցրել: Այդպիսիք ավելի լավ կլիներ, որ մեռնեին, քան թե՝ պղտորեին իրենց պատիվը: «Ավելի լավ է մահը, քան անպատվությունը»-«Potius mori quam faedari»:

Եվ այնպես է ստացվում, որ անմաքուր մարդը, տեսնելով այդ անպատիվներին, հաճույք է զգում, դիվային մի հաճույք՝ ուրիշներին ևս աղտոտված վիճակում տեսնելու ցանկության պատճառով և, անշուշտ, իր խիղճը հանդարտեցնելու նպատակով: Ինչպիսի՜ անպատիվ բան, ինչպիսի՜ ամոթ, ինչպիսի՜ բարոյական անկում: Ո՜հ, իմ սիրելի՛ երիտասարդ բարեկամներ, կուլ մի՛ գնացեք այդ այլասերված դժբախտներին: Նրանք գուցե արտաքինից «սպիտակ» են երևում, սակայն իրականում գերեզմանաքարերի պես են, որոնց տակ միայն նեխած ոսկորներ կան:

Շատ նշանանավոր է ականավոր նկարիչ Eugene Burnand-ի կտավներից մեկը: Այնտեղ ներկայացվում է համակ սրբություն բովանդակող մի պարմանուհի, որի աչքերը փայլում են անբծությամբ: Նա իր լուսալիր աչքերը հառել է դեպի ջինջ, կապուտակ երկինքը՝ ասես երկնային մի տեսիլից հափշտակված: Այդ աղջկա ետևում ուրիշ երիտասարդներ են պատկերված, որոնք, զմայլված ու հմայված նրա տեսքով, հաղորդակից են դառնում վերջինիս «համակած» գեղեցկության ու սրբության տեսիլքին:

Դո՛ւք էլ, ո՜վ երիտասարդներ, հափշտակվեք ո՛չ թե կրքերով ու ցանկություններով, որոնք ձեզ անպատվության ու վարկաբեկումի անդունդն են տանում, այլ եղե՛ք անմեղությամբ, սիրով ու սրբությամբ հափշտակվածներ, որպեսզի կարողանաք սրբության բարձունքները մագլցել՝ այնտեղ ըմբոշխնելու աստվածային օրհնությունը. «Ո՞վ կբարձրանա Տիրոջ լեռը, կամ ո՞վ կկանգնի Նրա սրբավայրում. ով ՍՈՒՐԲ ձեռքեր և ԱՆԲԻԾ սիրտ ունի»: Ամեն:

Տեր Ղևոնդ վրդ. Դուրյան, «Պարզ քարոզներ», Գ հատոր, Փարիզ, 1925 թ.

Արևելահայերենի վերածեց Գևորգ սրկ. Կարապետյանը

Աղբյուր՝ Surbzoravor.am

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում