Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոց
Նմանատիպ
Իր մեկդարյա գոյության ընթացքում Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցը տվել է 2000-ից ավելի շրջանավարտ, որոնց թվում՝ 60 հոգևորական: Այս շրջանավարտների մեծամասնությունը բացառիկ դեր կատարեց հայ ժողովրդի հոգևոր կյանքի, գիտության ու արվեստի զարգացման ու տարածման բոլոր ասպարեզներում:
Վարժարանը հիմնվել է 1824 թվականին, բայց կարճատև է եղել նրա առաջին շրջանը: Հիմնվել է որպես հոգևորական պատրաստության կրթական օջախ՝ Ներսես Աշտարակեցու ջանքերով և իր անունն էլ ստացել է Աշտարակեցուց:
Ներսիսյան վարժարանը բացվել է 140 աշակերտով: Հինգերորդ տարում աշակերտների թիվը հասել է 400-ի: Դպրոցի առաջին տեսուչն էր Լազարյան ճեմարանի ուսուցիչ և տեսուչ Հարություն Ալամդարյանը (1824-1830 թթ.): Նրա ջանքերով հրատարակվել է շուրջ 30 անուն դասագիրք, որոնց մեծ մասը՝ աշխարհաբար, նաև «Երախայրիք Ներսիսյան դպրոցի»-ն, որտեղ տպագրվում էին աշակերտների բանաստեղծություններն ու արձակ գործերը:
1848 թ. սեպտեմբերի 17-ին դպրոցը կրկին վերաբացվում է և դառնում հայության համար լույս բաշխող կարևորագույն կենտրոն:
Հատուկ ընդգծելի է այս դպրոցի դերը աշխարհաբար լեզվի ուսուցման ու տարածման, ինչպես նաև աշխարհաբար գրքեր թարգմանելու ու գրելու գործում:
Իր գոյության մեկ հարյուրամյակի ընթացքում Ներսիսյան դպրոցը եղավ այն վայրը, որտեղ իրենց մկրտությունը ստացան Փարիզից, Բեռլինից, Մոսկվայից, Աստրախանից, Պոլսից, Պարսկաստանից ու Հայաստանի բոլոր տարածքներից այստեղ ժամանած մեծաթիվ հայ և ոչ միայն հայ երիտասարդներ: Նրանցից շատերը դարձան նշանավոր մտավորականներ ու քաղաքական-հասարակական գործիչներ:
Հայ գիտության, մշակույթի ու հոգևոր կյանքում չկա որևէ բնագավառ, որտեղ իրենց ներդրումները չունենան այս դպրոցի շնորհալի ներկայացուցիչները:
Ճեմարանի մանկավարժների գլխավոր նպատակը ոչ միայն լավ աշակերտներ, այլ նաև իսկական անհատականություններ դաստիարակելն էր:
Ճեմարանի շրջանավարտները քաղաքական տարբեր հայացքների տեր մարդիկ են դարձել, բոլորն էլ իրենց հետքը թողել են պատմության մեջ։
Ճեմարանի հոգաբարձուների խորհուրդը պայմանագիր էր կնքել աշակերտների ծնողների հետ, որի համաձայն` աշակերտների դժգոհություններն ու դպրոցը վարկաբեկող բողոքները բացառվել են։ Ճեմարանը ևս մեկ յուրահատկություն է ունեցել. հոգաբարձուները շրջել են երկրի շրջաններով և հավաքել տաղանդավոր երեխաների։ Հաճախ նման երեխաների ծնողներն ի վիճակի չեն եղել վճարել ուսման վարձը, և այդ ժամանակ հոգաբարձուներն այդ հոգսը վերցրել են իրենց վրա, երեխաներին բերել են քաղաք և տեղավորել դպրոցում։
Ճեմարանի գրականության և արվեստի բնագավառի նվիրյալներից են՝ Հովհաննես Թումանյանը, Ղազարոս Աղայանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Պերճ Պռոշյանը, Ամո Խարազյանը, Ավետ Ավետիսյանը և ուրիշներ:
Երգ-երաժշտության ներկայացուցիչներից են՝ Տիգրան Նալբանդյանը, Արմենակ Շահմուադյանը, Ազատ Մանուկյանը, Կարո Զաքարյանը և ուրիշներ:
Ներսիսյանցիները նշանակալի ավանդ ունեն նաև գիտության ու մանկավարժության բնագավառներում: Ահա նրանցից մի քանիսի անունները՝ Երվանդ Լալայան, Աշխարհաբեկ Քալանթարյան, Համազասպ Համբարձումյան Ռուբեն Զարյան, Գուրգեն Սևակ և ուրշներ: Նրանցից շատերին շնորհվել են գիտության վաստակավոր գործչի, դոկտորի ու ակադեմիկոսի աստիճաններ ու կոչումներ:
Ներսիսյան դպրոցում դասավանդել են իրապես մեծ ու նվիրյալ մտավորականներ, որոնցից պետք է առանձնացնել Հովսեփ Շիշմանյանին՝ (Ծերենց) հայոց լեզվի և գրականության ոլորտում:
Ներսիսյան դպրոցը փակվել է 1924 թվականին, երբ նորահաստատ խորհրդային կարգերի կողմից ամեն ինչ պետականացնելու քաղաքականությունը վերջակետ դրեց նաև հայաշունչ այս կենտրոնի կյանքին ու գործունեությանը:
Պատրաստեց՝ Քրիստինե ՆԱՋԱՐՅԱՆԸ
Աղբյուրը՝ Շողակն Արարատյան
Արարատյան Հայրապետական թեմի պաշտոնաթերթ
