Լրագրող մարդուժ և ընթերցող մարդուժ. «Ազդակ»-ը 85 տարեկան է

«Ազդակ»-ը այսօր դարձավ  85 տարեկան: Տարին հոբելյանական է ընդհանրապես հայ մամուլի համար, որովհետեւ զուգադիպում է հայկական տպագրության 500-ամյակին: Մամուլ, հրատարակչատներ, մշակութային պետական հաստատություններ թե միություններ հայկական աշխարհով մեկ նշում են հոբելյանը, հայ գրատպության կարեւորությունը մի անգամ եւս լույսին բերելու եւ ժամանակակից խնդիրների նկատառումով հայ գրքին ու մամուլին դիմագրաված հարցերը քննարկելու եւ հետեւություններ կատարելու համար:

Հայ մամուլի խնդիրները բազմազան են: Տարբեր առիթներով դրանք ներկայացված են` մեր կազմակերպ կյանքին առնչված կարեւոր ոլորտի հարցերը հրապարակային քննարկումի ենթարկել տալու նպատակով:

Ամենից սուր եւ առաջնային կերպով արծարծվող խնդիրը մարդուժի պատրաստության հարցն է: Այն ենթադրում է համալիր ծրագիր: Հարցերը փոխկապակցված են անշուշտ: Որեւէ արտադրություն իր շուկան ունի, եւ երբ սպառողի պակաս է լինում, բնականաբար արտադրանքի ծավալը նվազում է եւ արտադրանքի համար աշխատանքի հրավիրվելիք մարդուժը տակավ նոսրանում: Շուկայական այս տրամաբանությունը որեւէ ձեւով մամուլի դերը զուտ առեւտրականացնելու միտում չունի: Տրամաբանությունը հետեւյալն է. երբ հայերենի ընթերցանությունը նվազում է, նոր ընթերցողներ չեն գրավում դաշտը, բնականաբար մամուլի, գեթ` տպագիր տարբերակի, տպաքանակը կնվազի: Երբ տպաքանակը կնվազի, մամուլի գովազդային շուկան կսահմանափակվի, եւ երբ մուտքերի թվերը կտրուկ կնվազեն, մամուլի աշխատակիցների վարձատրությունների աստիճանաչափը անկում կարձանագրի, ինչ որ իր կարգին լրագրական ասպարեզը գրավիչ չի դարձնում, եւ նորեր այդ ընտրանքին չեն դիմում:

Այսպես է, որ միջազգային հռչակ ունեցող թերթերը գուժում իրենց մահը: Նախ կամփոփեն էջաթիվերը, կկրճատեն իրենց անձնակազմերը, նրանցից ոմանք նույնիսկ խորհրդանշական սակագներով վաճառքի կհանեն ամբողջ հաստատությունը եւ ապա կանցնեն պատմության` վերջնականապես տեղափոխվելով արդեն իսկ ձեւավորված ու կայացած իրենց ելեկտրոնային տարածքները:

Հայ գրատպության տարեդարձի առիթով մի անգամ եւս հայտնենք, որ հոսանքին դեմ թիավարել է հայ տպագիր մամուլի հրատարակությունը, ինչպես ազգային համախումբ ու կազմակերպ կյանքի տարբեր ոլորտները` կրթականից, մշակութային, անցնելով մարմնակրթականից ու բարեսիրականից: Առաջնային հիմնահարցի վրա պետք է կենտրոնանալ հայ տպագիր մամուլի հեռանկարները գծելիս: Այդ առաջնահերթությունը մարդուժի պատրաստությունն է համակողմանիորեն: Լրագրական հմտությանն առընթեր` լեզվամտածողության տիրապետում, հայկական հարցերի մասին խորքային տեղեկացվածության կողքին` միջազգային զարգացումներին հետեւելու եւ դրանք ընկալելու ընդունակություն եւ շատ ու շատ նման առաջադրելի հատկություններ: Արհեստավարժ աշխատելաեղանակի խնդիր է առաջադրվածը, որ տակավին հիմնահարցի մի երեսն է: Այս բոլորը նույնիսկ եթե իրականանան, բավարար չափերով, չեն արդյունավորվի, եթե չկա նման մարդուժի արտադրածը սպառողը: Եթե մի կողմից հասարակական գիտակցության բարձրացման աշխատանք է պահանջվածը, մյուս կողմից` հայ հասարակության բազմակողմանի պատրաստվածության հրամայականն է: Այս բոլորը բնական կարգով եթե չկայանան, կմթագնի դարձյալ հայ գրատպության երկնակամարը: Կրթություն, դաստիարակություն, հայեցիություն, մամուլի գործիչների պատրաստություն եւ ընթերցող հասարակության ձեւավորման մեքենական ինքնաղեկավարվող համակարգ պետք են` առնվազն բնական պայմաններում  ապրեցնելու համար հայ տպագիր մամուլը:

Իրատեսական մոտեցումը պիտի համոզի բոլորիս, որ եթե չբանի համակողմանի այս մեքենականությունը եւ բնական ընթացքի չվերածի տարբեր ոլորտների ներգրավվածությունը առաջադրված աշխատանքին, հայ մամուլի պարագայական հաջողությունը գեղեցիկ հրավառության կարճատեւ ազդեցությունը պիտի գործի պարզապես:

Մարդուժի պատրաստությունը ուրեմն միայն մամուլի գործիչ պատրաստելու հրամայականով պետք չէ ընկալել: Ընթերցող մարդուժի պատրաստությունը եւս անշրջանցելի օրախնդիր է: Իսկ այս մեկը արդեն միայն մամուլի առաքելությունը չէ:

«Ազդակ»-ը այսօր դարձավ  85 տարեկան: Հոբելյանները միայն անցած եւ ներկա ուղին արժեւորելու առիթներ չեն. վաղվա օրվա մտածելու հիմնական պահեր են դրանք. իսկ մեր պատկերացրած վաղը տեսնելու համար այսօր պետք է մարդուժ պատրաստել: Թե՛ լրագրող, հրապարակագիր մարդուժ եւ թե՛ ընթերցող մարդուժ:

Շահան Գանտահարեան

«Ազդակ»–ի գլխավոր խմբագիր