Տ.Սարգսյան. «Մաքսային միությունը մեզ համար անիմաստ է»
Նմանատիպ
ՌԴ ԱԳՆ ղեկավար Սերգեյ Լավրովի հետ վարած բանակցությունից հետո Հայաստանի վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը «Կոմերսանտի» թղթակից Ելենա Չեռնենկոյին բացատրել է, թե ինչու Հայաստանը չի ձգտում դեպի ՌԴ-ի, Ղազախստանի և Բելառուսի Մաքսային միությունը, բայց պատրաստ է քննարկել իր տարածքում ռուսական ռադիոլոկացիոն կայանի (ՌԼԿ) շինարարության հարցը, հաղորդում են Կառավարության մամլո ծառայությունից: Times.am-ը ներկայացնում է վարչապետի հարցազրույցն ամբողջությամբ.
– Ի՞նչ եք խոսել Սերգեյ Լավրովի հետ:
– Մենք «անցանք» հայ-ռուսական հարաբերությունների ամբողջ օրակարգով, բոլոր նախագծերով, որոնք համատեղ իրականացնում ենք այսօր: Քննարկեցինք այն հարցերը, որոնցով զբաղվում է միջկառավարական հանձնաժողովը` ատոմային էլեկտրակայանի նոր բլոկի շինարարությունը, Վերին Լարսի մաքսային անցակետի աշխատանքը, Հյուսիս-հարավ արագընթաց նոր ավտոմայրուղու շինարարությունը, համագործակցությունը ԵվրԱզԷՍ-ի և ԱՊՀ-ի շրջանակում, տարածաշրջանային խնդիրները, Իրանի և Սիրիայի իրադարձությունների զարգացումը, մի խոսքով, փոխադարձ հետաքրքրություն ունեցող հարցերի ամբողջ շրջանակը:
– Դուք քննարկել ենք նաև Լեռնային Ղարաբաղին առնչվող իրավիճակը: Նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը քիչ ջանք չի գործադրել Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի լուծման համար: Նրա նախաձեռնությամբ տեղի է ունեցել 10 եռակողմ հանդիպում: Այնուհանդերձ, էական առաջընթացի հասնել չի հաջողվել: Ինչո՞ւ:
– Դա պայմանավորված է նրանով, թե ով ինչ արդյունք էր սպասում բանակցային գործընթացից: Նման կոնֆլիկտներն արագ չեն լուծվում: Նախ և առաջ անհրաժեշտ էր ձևակերպել բանակցային գործընթացի պլատֆորմը: Եվ այս իմաստով կա լուրջ առաջընթաց: Այդպիսի (եռակողմ) ձևաչափով հանդիպումները շատ օգտակար էին: Թե՛ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի և թե՛ Դմիտրի Մեդվեդևի նախաձեռնությամբ իրականացվող ձևաչափերով ի հայտ եկավ հիմնախնդրի ավելի խոր ըմբռնում:
– Այդ իմաստով ի՞նչ եք ակնկալում Վլադիմիր Պուտինից:
– Կարծում եմ, որ 1994 թվականից, երբ ստորագրվեց կրակի դադարեցման համաձայնագիրը, սկիզբ առած երկխոսությունը պետք է շարունակվի: Համոզված եմ, որ Վլադիմիր Վլադիմիրովիչը նոր թափ կհաղորդի բանակցային գործընթացին, որի համար բավական լուրջ հիմք է ստեղծվել:
– Վլադիմիր Պուտինն ասոցացվում է Սանկտ Պետերբուրգի հետ: Ձեզ նույնպես պիտերցի են անվանում (պրն. Սարգսյանը սովորել է Լենինգրադի Ն.Ա. Վոզնեսենսկու անվան ֆինանսատնտեսական ինստիտուտում, ներկայիս Սանկտ Պետերբուրգի տնտեսության և ֆինանսների պետհամալսարանում): Ինչպե՞ս եք դրան վերաբերվում:
– Հպարտ եմ, որ յոթ տարի սովորել եմ Պետերբուրգում, որն իմ երկրորդ հարազատ քաղաքն է: Այնտեղ շատ բարեկամներ ունեմ: Նրանցից շատերն այսօր լրջորեն առաջ են գնացել: Նրանք զբաղվում են քաղաքականությամբ, բարձր պաշտոններ են զբաղեցնում: Սա վկայում է, որ մեր պիտերյան տնտեսագիտական դպրոցը շատ ուժեղ է:
– Խոսենք ավելի պակաս հաճելի բաներից: Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության վրա ի՞նչ ազդեցություն կարող է ունենալ Իրանում ծավալվող սցենարը, եթե այնտեղ ուժ գործադրվի:
– Չեմ կարծում, թե Իրանի իրադարձություններն անմիջական ազդեցություն կունենան Լեռնային Ղարաբաղի վրա: Ավելի շուտ դրանք կազդեն Հայաստանի տնտեսական և սոցիալական իրավիճակի վրա: Իրանը մեր երկու հարևաններից մեկն է, որի հետ ունենք քաղաքական, տնտեսական և մշակութային հարաբերություններ: Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ ոչ մի հարաբերություն չունենք, մնում են Իրանը և Վրաստանը: Բնականաբար, Իրանում տեղի ունեցող իրադարձությունները շոշափում են նաև մեր շահերը:
Իրանի հանդեպ կիրառվող միջազգային արգելքները խոչընդոտում են այդ երկրի և Հայաստանի տնտեսական կապերը: Այդ լուրջ խոչընդոտներն, իհարկե, մեր շահերից չեն բխում: Դրանք սահմանափակում են մեր տնտեսության դիվերսիֆիկացման հնարավորությունները, մեծացնում Հայաստանի աշխարհաքաղաքական ռիսկը, վնասում ներդրումային գրավչությունը:
– Իսկ դուք պատրաստվո՞ւմ եք, որպեսզի կարողանաք ապրել արտաքին աշխարհից կտրված, եթե Իրանը, ռմբահարման դեպքում, փակի իր սահմանը:
– Մենք հստակ ազգային դոկտրին ունենք, որը հրապարակային փաստաթուղթ է, և որտեղ մենք նկարագրում ենք բոլոր հնարավոր ռիսկերն ու մարտահրավերները: Ազգային անվտանգության տեասակետից մենք պետք է պատրաստ լինենք տարբեր սցենարների:
– Այսինքն, նման հնարավորությունը նույնպես քննարկվում է:
– Բոլոր ռիսկային սցենարները հաշվի են առնվում:
– Սերգեյ Լավրովը Երևանում ընդգծեց, որ հետխորհրդային տարածքի բոլոր ինտեգրացիոն նախագծերը Հայաստանի համար միշտ բաց են: Պատրա՞ստ է արդյոք Հայաստանը դառնալ ԵվրԱզԷՍ-ի լիիրավ անդամ, միանալ Մաքսային միությանը և նույնիսկ մտնել միասնական տնտեսական տարածք: Ինքներդ ձեր առջև ի՞նչ արգելք եք դնում:
– Թե՛ ԵվրԱզԷՍ-ի, թե՛ ԱՊՀ-ի շրջանակում մեր գործընկերների հետ ինտեգրացիոն կապերի տեսակետից մեզ համար որևէ արգելք չենք տեսնում: Մեր կենսական շահերից է բխում այն, որ այդ ինտեգրացիոն գործընթացները շարունակվեն, խորանան և ամրանան: Հայաստանն ԱՊՀ ամենաակտիվ անդամն է, և նույնիսկ ջանք է գործադրում ԵվրԱզԷՍ-ի զարգացման համար, չնայած սոսկ դիտորդ է (այդ կազմակերպությունում – «Ъ»):
Սակայն համաշխարհային պրակտիկայում նման օրինակ չկա, որպեսզի երկիրը, չունենալով ընդհանուր սահման, դառնա Մաքսային միության անդամ: Դա անիմաստ կլիներ: Մաքսային միության իմաստն այն է, որ ապրանքափոխանակությունը կատարվի առանց մաքսային քննության: Մեր դեպքում դա անհնար է, որովհետև մենք պետք է անցնենք հարևան պետության տարածքով և երկու անգամ հաղթահարենք մաքսազերծումը: Սա անիմաստ է դարձնում մաքսազերծումը տնտեսվարող սուբյեկտների համար հեշտացնելու ընթացակարգը: Դրա փոխարեն մենք միայն ու միայն կունենայինք մաքսատուրքի և հարկերի ավելացման հետ կապված խնդիրներ: Տնտեսական տեսակետից սա աննպատակահարմար է:
Մեր ռուսաստանյան գործընկերներն ըմբռնումով են վերաբերվում այս իրավիճակին: Մենք փորձում ենք առանց Մաքսային միության համագործակցելու ձևեր: Ըստ երևույթին արժե մտածել Հայաստանի համար մի ինչ-որ նոր պլատֆորմ կամ հատուկ կարգավիճակ սահմանելու մասին:
– Այս կազմակերպության շրջանակո՞ւմ, թե մեկ այլ:
– Եթե Մաքսային միության կանոնները պարտադիր են դրա մասնակիցների համար, ապա գործընկեր երկրների համար պետք է առանձին ամրագրվեն վարքագծի կանոններ: Դա, ըստ երևույթին, պետք է մի ինչ-որ նոր բան լինի: Պետք է փնտրել համագործակցության այլ ձևեր: Մաքսային միությունը մեզ չի ընձեռում այնպիսի գործիքներ, որոնք շահավետ լինեին տնտեսվարող սուբյեկտների համար: Ուստի այն անիմաստ է դառնում:
– Օրերս պաշտոնապես հայտարարվեց, որ սկսվել է Հայաստանի և Եվրամիության միջև ազատ առևտրի գոտի ստեղծելու բանակցությունը: Այն ի՞նչ կերպ կանդրադառնա ԱՊՀ շրջանակում ազատ առևտրի գոտի ստեղծելու նախաձեռնությանը Հայաստանի մասնակցության վրա: Օրինակ, Ուկրաինան ասում է, որ իր համար ԵՄ-ի հետ ազատ առևտրի գոտին մի քայլ է ավելի սերտ ինտեգրման ճանապարհին:
– Մենք այդպես չենք ասում: Մեզ համար տնտեսական և քաղաքական շատ կարևոր հարց է տնտեսական նոր տարածքների իրացումը: Մեր աշխարհաքաղաքական պայմաններն այնպիսին են, որ մենք պետք է ընդլայնենք մեր տնտեսական տարածքը: Սա մեր տնտեսության գործունակության պայմաններից է: Մենք շահագրգռված ենք ԱՊՀ շրջանակում համագործակցությամբ, սակայն ուզում ենք, որ եվրոպական շուկան մեզ համար բաց լինի:
Որպեսզի ԵՄ-ի տնտեսությունը բացվի մեր առջև, մենք պետք է ներդնենք եվրոպական պահանջներին համապատասխանող որոշակի ստանդարտներ: Դրանք նախ և առաջ կապված են սննդամթերքի անվտանգության ապահովման հետ: Խոսքը վերաբերում է այս բնագավառի վերահսկմանը և վերստուգմանը: Մենք պետք է ունենանք լաբորատորիաներ, որոնք ի վիճակի կլինեն իրականացնել այս դաշտի մոնիթորինգը: Եվրոպական սպառողը պետք է վստահ լինի, որ Հայաստանի արտադրանքը համապատասխանում է անվտանգության և որակի եվրոպական չափորոշիչներին: Սա մեզանից կպահանջի լուրջ աշխատանք: Նորմատիվների մակարդակով այդ չափորոշիչների մշակման, ներդրման և իրացման համար կպահանջվի մոտ երեք տարի: Եվ այդ ժամանակ մեր առջև կբացվի նոր և մեծ մի շուկա:
– Եվս մեկ հարց ունեմ Հայաստանի և ԵՄ-ի գործակցության մասին: Wikileaks-ի փաստաթղթերից հետևում է, որ ԵՄ-ի «Արևելյան գործընկերություն» ծրագիրը, որի անդամ է նաև Հայաստանը, միտված է հետխորհրդային տարածքում ՌԴ-ի ազդեցության թուլացմանը: Ինչո՞ւ է Երևանը` Մոսկվայի բարեկամն ու դաշնակիցը, մասնակցում հակառուսաստանյան ենթատեքստ ունեցող նախագծին:
– Ես համաձայն չեմ, որ ծրագիրն ուղղված է ՌԴ-ի դիրքերի թուլացմանը: Վերջին տարիների իրադարձությունները հակառակն են ապացուցում: Մենք համագործակցում ենք և՛ ՆԱՏՕ-ի, և՛ ԵՄ-ի հետ: Մեր (հանրապետական – «Ъ») կուսակցությունը դարձել է Եվրոպայի ժողովրդական կուսակցության (Եվրախորհրդարանի խոշորագույն քաղաքական ուժի – «Ъ») դիտորդ-անդամ: Այս գործընթացներն ուղղված չեն երրորդ կողմի դեմ ճիշտ այնպես, ինչպես ՌԴ-ի հետ մեր ռազմավարական գործընկերային հարաբերություններն ուղղված չեն ԵՄ-ի դեմ:
Միջազգային համագործակցության մեր բոլոր ծրագրերը բաց են մեր գործընկերների համար: Հայաստանը փոքր երկիր է և չի կարող դիվանագիտություն «խաղալ»: Համագործակցության մեր բոլոր ծրագրերին, լինեն կապված ԵՄ-ի, ՆԱՏՕ-ի, ԱՄՆ-ի, Իրանի, Չինաստանի կամ Վրաստանի հետ, մեր ռազմավարական գործընկեր Ռուսաստանը տեղյակ է և ըմբռնումով է վերաբերվում մեր արածին: Եթե այս հարցը դիտարկենք Երևանի դիրքերից, ապա ակնհայտ կդառնա, որ նկատի առնելով մեր աշխարհաքաղաքական իրավիճակը և հարևանների հետ ունեցած խնդիրները` մենք գործընկերային հարաբերությունների զարգացման մեծ ընտրություն չունենք: Սակայն մենք ոչ մի բան չենք թաքցնում մեր գործընկերներից, և սա է մեր ուժը:
– Վերջին հարցը նույնպես Ռուսաստանի հետ է կապված: Եթե Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը չկարողանան պայմանավորվել Գաբալայի ՌԼԿ-ի վարձակալության վերաբերյալ, ապա հնարավորություն կա՞, որ Հայաստանը համաձայնի համանման կայան կառուցել իր տարածքում:
– Ինչո՞ւ ոչ:
– Այսինքն, ամեն բան քննարկելի՞ է:
– Իհարկե: Եթե մեր տարածքն այդպիսի հետաքրքրություն է հարուցում, ապա մենք պատրաստ ենք քննարկել այդ հարցը:
– Իսկ ինչ վերաբերում է ընդգրկմանը….
– Կարծում եմ, որ այդ հարցում կարող է առավելություն լինել, քանի որ Հայաստանը լեռնային երկիր է: Ընդգրկումը կարող է ավելի լայն լինել: