Ավետիք Իսահակյանը արվեստի մասին

Հատված Ավետիք Իսահակյանի «Արվեստի մասին» գրքից.

Մարդ ամեն բանի մեջ գեղեցիկն է որոնում, և գեղեցիկն է գտնում. Ամեն բանի մեջ գեղեցկություն. Վերջիվերջո գեղեցիկն է լինելու մեր կրոնը: Գեղեցիկ մարդը, գեղեցիկ կյանք, գեղեցիկ կրոն, գեղեցիկ բարոյականություն, գեղեցիկ հասարակական կազմ …

Եթե մի բարոյականություն գեղեցիկ չէ, նա բարոյական չէ:

Եթե մի երևույթ, մի վարմունք գեղեցիկ չէ, նա բարոյական չէ …

Պետք է ապրել գեղեցիկ, մտածել, զգալ գեղեցիկ, հագնել, գնալ գեղեցիկ, ուտել, խմել, քնել գեղեցիկ, մեռնել գեղեցիկ … Ամեն բան գեղեցիկ, գեղեցիկ …

Ճշմարտությունը եթե գեղեցիկ չէ, նա ճշմարտություն չէ, իսկ ինչ որ գեղեցիկ է` նա ճշմարիտ է:

Գեղեցկությունը կատարելություն է և ընդհակառակը:

Արվեստը պիտի արտահայտե արվեստագետի հոգին, իրերի հոգին, մարդու հոգին: Նա պիտի մեկնաբանե պատկերներով` մեր ներաշխարհը: Նա պիտի թարգմանե բնությունը:

Նա պետք է տա ո՛չ թե իրականությունը, այլ նրա զգայությունը, զգացումը և պատրանքը:

Ո՛չ թե, օրինակ, նկարի մեջ երկաթուղու արագությունը տա, կամ հողմի, կամ գետի, այլ նրա զգայությունը, այսինքն` զգանք մենք արագությունը:

Պատրանք և իրականություն: Արվեստը իրականության պատրանքն է: Օրինակ, Օթելլոն Շեքսպիրի. մենք իլյուզիոնի միջոցով գնում ենք և տեսնում իրականությունը – մարդու հոգին, նախանձ, վրեժ, հուսահատություն, կրքեր:

Մարդն է բնության իմաստը, և գեղեցիկն է ճշմարտության թագը, կատարը:

Գեղեցկությունը, գեղարվեստը ինքնամոռացություն է բերում, մոռացության պահեր, երջանկացնում է:

Գեղարվեստն է` բնությունը գումարած մարդը:

Մարդը և բնությունը – միասին: Բնությունը, առավել` մարդը:

Բնությունը խորհուրդ է, արվեստը` մեկնիչ, մեկնաբան (արվեստագետը, բանաստեղծը):

Արվեստ, գեղարվեստ կնշանակե ուղղել, սրբագրել, կատարելագործել բնությունը և իրերը … ոչ թե կապկել, կրկնել …

Արվեստն ավելի ճշմարիտ է, քան իրականությունը, որովհետև նա ստեղծված է բանաստեղծի հոգու մեջ:

Գեղարվեստը մեր ներաշխարհի կատարելությունների դրսևորումն է:

Բանաստեղծը, արվեստագետը իր սրտի աչքով կտեսնե ու կզգա աշխարհի իրերը, երևույթները, երևույթների հոգին, ներքին, հավերժական անփոփոխ կյանքը:

Իդեալը միայն արվեստի մեջ է մարմնանում և երբեք` կյանքում, իրականում: Նա կարող է միայն արվեստի մեջ իրականանալ:

Մեծ արվեստագետներն մեծ մարգարեներ են:

Պիտի խմած լինես ամբողջ կուլտուրան, որ արվեստագետ լինես:

Անձնական վշտի և հրճվանքի միջոցով ներկայացնել հավաքականը` ահա արվեստը:

Ամեն դար իր արվեստն ունի, դարի հետ կապված:

Արվեստը կրոնի պես բան է. նա ընդունակ է մոռացնել տալու կյանքը և հաղթելու մահը. միայն պիտի նրան սիրես ու նվիրվես:

Եթե չլիներ արվեստագետի աչքը, մարդիկ շատ բան չէին կարող տեսնել, կամ տեսած լինել:

Աստվածների ամենամեծ բարիքը, որ տված է մարդկանց` դա չափի զգացումն է (հին հույները):

Գեղեցկությունը պետք չէ վերլուծել, տարրալուծել, պետք է ամբողջի մեջ առնել, որովհետև ամբողջն է գեղեցիկ. մանրամասները դավաճանում են:

Արվեստի հոգին անկեղծությունն է:

Գեղարվեստը, պոեզիան, մուզիկան ճիշտ որ մոռացություն են բերում, ինքնամոռացման և աշխարհամոռացման պահեր են ստեղծում, ծածկում են, այլափոխում են տգեղ, գեշ իրականությունը: Ստեղծել են հրեշտակներ, որովհետև մարդու հոգին ուզում է, որ տեսնի կանայք մաքուր, զերծ ֆիզիկական-ֆիզիոլոգիկ պետքերից: Պոեզիայի մեջ մարդը, կինը բանաստեղծականացված է, մահը միստիկանացված, իբրև անցում դեպի անմահություն հոգու:

Սերը պլատոնականացված, դարձած անկիրք, աներկրային:

Արվեստը սրբագրում է, ուղղում է, բյուրեղացնում է իրը, մարդը, նրա մարմինը …

Իղձը, երևակայությունը, պոեզիան, արվեստը, գեղեցկացնում են չոր, մերկ, դաժան իրականությունը` դիակը, գերեզմանը, մահը: Ոսկեզօծում են, զարդարում:

Խելացի են ֆրանսիացի գրողները, նկարիչները, բայց նրանց պակասում է զգացականը, կիրքը, տարերայինը, նախնական նյութը` matie’re le primie’re բնազդականը, այն, որ ունեն հին իտալացիք` մարմնի, արյունի հուզականի թափը, ուժը, ուժգնությունը: Մշակույթ ունին, գաղափարներ, մտածումներ, զարգացած են, դրանով կարելի է բացատրել matie’re le primie’re –ի պակասը:

Մարդն այնքան մեծ է, որքան մեծ են նրա երազները: (Ասույթը նվիրված է դերասանուհի ռուզան Վարդանյանին` «Երազական և սիրելի Ռուզանին» վերնագրով: Գրված է 1945 թ. Երևանում): Արվեստն երազի իրականացումն է: Իրականությունը անցնող կյանք է. արվեստն է հավերժականը, ճշմարիտը:

Ամեն մի ստեղծագործություն անհատական կնիք ունի. անհատն է, որ մեն-մենակ ստեղծում է, գրում, նկարում, քանդակում, հնարում: Դրա համար էլ երեխա ստեղծելը երկու հայրով չի լինի, այլ` մի. երկու հայրով, ինչպես և երկու հեղինակով ստեղծումները, վիժում են:

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում