Ֆրանսահայ գործչի հարցազրույցը թուրքական «Hurriyet» թերթին

Հայոց ցեղասպանության 98-րդ տարելիցի հիշատակման արարողություններին մասնակցելու նպատակով ապրիլի 24-ին Թուրքիա էր մեկնել Ֆրանսիայի հայ համայնքի ազդեցիկ դեմքերից մեկը’ Ալեքսի Գովջյանը: Նա վերջին անգամ Թուրքիայում եղել էր 2007 թվականին’ մասնակցելու Հրանտ Դինքի հուղարկավորությանը: Նա 2005 թվականի Ֆրասնիայի սենատի կողմից Հայոց ցեղասպանության նախագծի «ճարտարապետներից է և այդ պատճառով Թուրքիայում համարվում է «persona non grata»: Այս տարի նա Ստամբուլի Թաքսիմ հրապարակում մասնակցել է ցեղասապնության զոհերի հիշատակին նվիրված արարողությանը: Այցի ընթացքում Ալեքսի Գովջյանը պատասխանել է թուրքական «Հյուրրիյեթ» օրաթերթի հարցերին:

– Եթե ճանաչվի ցեղասպանությունը, ի°նչ եք կարծում դրան կհաջորդե°ն հողի և փոխհատուցման պահանջները: Տարիներ շարունակ Թուրքիային մտահոգող խնդիրը սա է եղել:

– Իրականում փոխհատուցման և տարածքային պահանջները մեկ այլ բան են, իսկ ցեղասպանությունը ճանաչելը’ մեկ ուրիշ: Ցեղասպանության ճանաչումը բարոյական խնդիր է: Օրինակ ինչպես Գերմանայի նախագահը հրեա ժողովրդից ներողություն խնդրեց: Այսօր Գյուլը կամ Էրդողանը, ինչու չէ երկուսը միասին, կարող են ասել, որ հայ ազգը ցեղասպանության է ենթարկվել: Մենք ցեղասպանության ճանաչումը չենք կապում փոխհատուցման խնդրի հետ: Բացի այդ, ներկայումս ԱՄՆ-ում, Գերմանիայում և Թուրքիայում փոխահուցման գործընթացներ են տեղի ունենում: Թուրքիայում եթե կադաստրային և փաստաթղթային արխիվներ ունեք, կարող եք այնտեղ դիմել: Իսկ հողային պահանջների ժամանակ դա կլուծվի միջազգային օրենքների շրջանակներում: Մի խոսքով, սփյուռքում ոչ մեկ այդպիսի պահանջ չի ներկայացնի: Այն տեխնիկական տեսակնյունից կարող է անել միայն Հայաստանի Հանրապետությունը: Այս պահին այդպիսի մտադրություն դեռ ոչ ոք չի արտահայտել:

– Բայց Թուրքիան Հայաստանի զինանշանի վրա Արարատ սարի պատկերումը մեկանբանում է որպես հողային պահանջ, ին՞չ կասեք այդ մասին:

– Թուրքիայի դրոշի վրա էլ պատկերված են լուսինն ու աստղը: Այդ դեպքում Թուրքիան ի՞նչ է, պետք է լուսնի վերաբերյալ պահանջ ներկայացնի: Արարատ լեռը մեր պատմության ամենակարևոր առանցնք է: Արարատը ոչ միայն մեր, այլև ողջ մարդկության պատմությանն է պատկանում:

– ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման կրկին «ցեղասպանություն» եզրաբառը չկիրառեց իր խոսքում և փոխարենը «Մեծ եղեռն» ասաց: Վերոնշյալ արտահայտություների մեջ ըստ ձեզ ո՞րն է տարբերությունը:

– Օբաման իր քաղաքականություն մուտք գործելու պահից ի վեր ցեղասպանություն բառն է ասել: Ցեղասպանությունը նկարագրող բոլոր հնարավոր բառեըը նա իր խոսքում ասել է: Բոլորն էլ գիտեն, որ նրա արտաբերած բառերը ցեղասպանության իմաստ են պարունակում:

– Թուրքիան ինչպե՞ս պետք է արտահայտվի, որ դուք ներեք կամ հարցն իր լուծումը ստանա:

– Միայն պետք է ասի’ «այո, ցեղասպանություն է եղել»: Այս արտահայությունը բավական է, հետո մենք կներենք: Ներելու խնդիրը դուք սխալ մի հասկացեք: Մենք այսօրվա թուրք մարդուն չէ, որ պետք է ներենք, նրանց հետ մենք խնդիրներ չունենք: Մենք կներենք անցյալում կատարված դեպքերը: Մենք Թուրքիայի առանցքային ժամանակաշրջանից ենք խոսում, մեր խնդիրը «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցության հետ է: Ոճրագործ առաջնորդների’ Թալեաթի, Էնվերի և այլոց հետ է, հույս ունենք, որ մի օր Թուրքիայում իրենց անուները կրող հրապարակները, փողոցները, կառույցները կանվանափոխվեն:

– Ֆրանսիայում ցեղասպանության մերժումը քրեականացնող օրինագի կրկին օրակարգ բերելու ե՞ք:

– Այո, անշուշտ, այն կրկին օրակարգ ենք բերելու, բայց այժմ կա Սահմանադրական դատարանի խոչընդոտը: Սակայն, գիտեք, որ դա այդքան էլ կարևոր չէ: Ես կնախընտրեի Ֆրանսիայում վերոնշյալ նախագծի փոխարեն տեսնել Թուրքայի այս հարցին ցուցաբերած մոտեցման փոփոխություն: Այդ նախագիծն ավելի շատ կուժեղացնի Հայոց ցեղասպանության ժխտումը, եթե բոլորը ճանաչեն, ապա այն քրեականցնող օրենքների կարիքը այլևս չի լինի:

Աղբյուր Ermenihaber.am