«Ես չկարողացա աշխատել մարդկանց հետ, որոնք փող են տալիս ու քեզնից հիմարություններ են պահանջում»

«Իրատեսի» հյուրը «Կադանս» պրոդյուսերական երաժշտական կենտրոնի հիմնադիր տնօրեն ՆԻԿԱ ԲԱԲԱՅԱՆՆ  է:

– Պարոն Բաբայան, որևէ կոլեկտիվ ղեկավարելն ինքնին բարդ գործ է, առավել ևս՝ ստեղծագործական կոլեկտիվ: Ի՞նչ խութուխոչեր են հադիպում «Կադանս» համույթի հետ Ձեր աշխատանքի ընթացքում:

– Ես պրոֆեսիոնալ պրոդյուսեր եմ, եղել եմ Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի գլխավոր տնօրենը. նվագախումբը «ժառանգել էի» Լորիս Ճգնավորյանից հետո: Նվագախումբը պետական կարգավիճակ ունի, բայց միաժամանակ կար նաև կարևոր մի օղակ՝ գլխավոր հովանավոր՝ ի դեմս Լուիզ Մանուկյան-Սիմոնի, ես չկարողացա աշխատել ո՛չ նրա, ո՛չ պետության հետ: Էդպիսի «վատ» մարդ եմ: Ես չկարողացա աշխատել մարդկանց հետ, որոնք փող են տալիս ու քեզանից հիմարություններ են պահանջում, պայմաններ են դնում քո առաջ, որոնք պրոֆեսիոնալ աշխարհի հետ որևէ կապ չունեն: Ես համաձայնեցի ղեկավարելու ֆիլհարմոնիկը, որովհետև ցանկանում էի այն ոտքի կանգնեցնել, դարձնել իսկապես լուրջ, միջազգային չափանիշներով նվագախումբ: Լորիսը լավ գործ արեց, իհարկե, բայց և ահավոր բաներ արեց նվագախմբում: Մի խոսքով՝ պետք էր նվագախումբը դարձնել միջազգային «ապրանք»:

– Լորիս Ճգնավորյանի օրոք այն այդպիսին չէ՞ր:

– Չխաբվենք այն մեծաքանակ հյուրախաղերով, որ ունենում էր նվագախումբն այդ ընթացքում: Դա պայմանավորված էր այն հսկայական ոգևորությամբ, որ առկա էր հայկական սփյուռքում անկախ Հայաստանի հանդեպ: Բայց այդ ամենն անցնում է, և պետք է մտածել պրոֆեսիոնալիզմով երաժշտական շուկա մտնելու մասին: Այդ ուղղությամբ ես աշխատեցի երկու տարուց ավելի՝ չհասցնելով շատ բան անել: Նվագախումբը տարբերվում է մյուս երաժշտական կոլեկտիվներից: Նվագախմբի հաջողության գերակա գործոնը գլխավոր դիրիժորն է և գեղարվեստական ղեկավարը, նվագախմբի դերն այս առումով երկրորդ պլանում է: Այս նկատառումով ես ցանկանում էի նվագախումբ հրավիրել Կարեն Դուրգարյանին, բայց տիկին հովանավորը պատճառներ ուներ առարկելու, չհամաձայնեց իմ այդ առաջարկին: Ստիպված ընտրությունը կանգ առավ երիտասարդ դիրիժոր Էդուարդ Թոփչյանի վրա: Երկու տարի անց ցանկացա նրան փոխարինել մեկ ուրիշով, բայց դա էլ չհաջողվեց:

– Դժգո՞հ էիք Էդուարդ Թոփչյանի աշխատանքից:

– Այո՛, նա այն մարդը չէ. ինձ տասնյակ արտասահմանյան կոլեգաներ են ասել, որ այդպիսի դիրիժորով հնարավոր չէ նվագախումբը հանել միջազգային շուկա: Անշուշտ, տաղանդ ունի այդ տղան, երաժշտասեր մարդ է, բայց բացարձակապես պրոֆեսիոնալ չէ: Այն ժամանակ ես այդ պաշտոնում տեսնում էի Կոնսատանտին Օրբելյանին՝ գոնե երկու տարի ժամանակով: Լուիզն էլ ընդունեց այդ տարբերակը՝ մինչ այդ մերժելով Ջորջ Փեհլիվանյանի թեկնածությունը: Դա 2003 թվականի սկիզբն էր: Ես ստացել էի Օրբելյանի համաձայնությունը: Բայց Լուիզը մտքափոխվեց, ես էլ ասացի, որ եթե այդպես պիտի լինի, և եթե իր պաշտոնական ներկայացուցիչը՝ Աշոտ Ղազարյանը, որ հիմա Ամերիկյան համալսարանի պրոռեկտորն է, պիտի որոշի ամեն բան, ուրեմն ես այդ նվագախմբում անելիք չունեմ, հրաժարվում եմ այնտեղ աշխատելուց: Սա խոր արմատներ ունեցող պատմություն է: Ինձ այն ժամանակ ֆինանսական չարաշահումներ վերագրեցին, այդ հարցում դերակատարություն ունեցավ առաջին տիկինը՝ Բելա Քոչարյանը: Ե՛վ նա, և՛ Տիգրան Սարգսյանը շատ տարօրինակ դեր ունեցան այդ թնջուկի մեջ:

– Կմանրամասնե՞ք:

– Կար ֆիլհարմոնիկի բարեկամների ընկերակցություն: Դա իրականում պիտի կոչվեր հոգաբարձություն, կարծում եմ: Լորիսը արդեն դրել էր այդ կառույցի հիմքը, ես պարզապես այն ավելի սոլիդ տեսքի բերեցի՝ այդ կառույցը ղեկավարելու հրավիրելով երկրի առաջին տիկնոջը: Նշածս և այլ հայտնի մարդիկ ընդգրկված էին այնտեղ: Դա հարկավոր էր՝ ընկերակցությանը լուրջ կարգավիճակ տալու համար: Բայց ամեն բան ավարտվեց նրանով, որ ես ինքնակամ հեռացա ֆիլհարմոնիկից, որից հետո սկսեցին պտտվել խոսակցություններ, թե իմ գործունեության մեջ ֆինանսական խախտումներ են եղել: Բայց եթե նման բան լիներ, ես մեկ օր չէի մնա ազատության մեջ: Բացի այդ՝ ֆինանսական հարցերով զբաղվել է իմ ֆինանսական հարցերով տեղակալը, որն իմ հեռանալուց հետո դարձավ ֆիլհարմոնիկի գլխավոր տնօրեն և հիմա էլ այդ պաշտոնում է:

– Խոսքը Ռուզան Սիրունյանի մասի՞ն է:

– Այո՛: Իսկ նա բացարձակապես հեռու է այն ոլորտից, որում գտնվում է: Ես հույս ունեմ, որ մենք շուտով հրաժեշտ կտանք այդպիսի երևույթներին մեզանում, մարդիկ պիտի լինեն այնտեղ, որտեղ իրենք իրավասու են լինելու: Ժողովուրդն իրավացիորեն ասում է. «Ձուկը գլխից է հոտել». սա վերաբերում է մեր երկրի բոլոր բնագավառներին: Եվ հիմնականում պատճառն այն է, որ առաջին դեմքերը եղել են անգրագետ, անպատրաստ «գեղցիներ», սարից իջած մարդիկ, որոնք ո՛չ կրթական ցենզ ունեին, ո՛չ պատկերացում մշակույթի մասին: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը մշակույթի ոլորտում ամեն իրավունք տվեց Արմեն Սմբատյանի ձեռքը: Արմեն Սմբատյանի մասին կարող եմ երկար խոսել, բայց չեմ խոսի. շատ կլինի իր համար: ՈՒղղակի կարճ ասեմ. այս երկրի մշակույթի բոլոր թշնամիները որ միասին հավաքվեին, այնքան մեծ վնաս չէին հասցնի, որքան Արմեն Սմբատյանը կարողացավ հասցնել մենակ: Լևոնի օրոք և՛ Կոնսերվատորիայի ռեկտոր էր, և՛ նախարար: Ռոբերտ Քոչարյանի օրոք Սպիվակովի գործոնը բոլոր դռները բացեց Սմբատյանի առաջ: Քոչարյանները երևի Սմբատյանի անունով էին երդվում. մի անգամ տեսան Սպիվակովին՝ իր հաճելի տիկնոջ հետ, ու մինչև կյանքի վերջ դարձան Արմեն Սմբատյանի զոհը: Նույնը շարունակվեց Սերժ Սարգսյանի օրոք:

– Սպիվակովի գործոնով Սմբատյանը իր հանդեպ բարեհաճությու՞ն ձեռք բերեց երկրի ղեկավարների մոտ:

– Այո՛: Պատկերացնու՞մ եք՝ սարերից իջած մարդն իր տանն ընդունում է Սպիվակովին: Եվ նրան թվում է, թե աշխարհում էլ ոչ մի ուրիշ բան չկա: Իհարկե, Սպիվակովը երևույթ է, բայց աշխարհում Սպիվակովի նման շատ անվանի երաժիշտներ կան: Եվ հիմա Սմբատյանների ընտանիքը, նրանց ժառանգը, որն իմ կարծիքով շատ հարցերում իր հորն արդեն գերազանցել է, օգտագործում են մեկ ուրիշ համաշխարհային անուն՝ Քշիշտոֆ Պենդերեցկի:

– Պենդերեցկու անունը, իսկապես, կապվում է Սերգեյ Սմբատյանի կարիերայի հետ:

– Եվ չտա՛ Աստված, որ այս նոր իշխանությունն էլ հանկարծ ընկնի այդ նույն թակարդը:

– Տեսնու՞մ եք այդ վտանգը:

– Կարող է դա պատահել: Ես շատ լավ եմ տրամադրված նոր իշխանության հանդեպ: Աստված տա, որ հիասթափություն չապրենք: Եթե Նիկոլ Փաշինյանի նախարարները, կառավարության անդամները չարդարացնեն մեր հույսերը, հիասթափությունը շատ մեծ է լինելու: Ինձ համար դա կլինի անձնական մեծ ողբերգություն: Ամեն դեպքում, չի կարող նոր պայմաններում ֆիլհարմոնիկի ղեկավարը մնալ Թոփչյանը, տնօրենը՝ Սիրունյանը. դա նորմալ չէ: ՈՒ անպայման չէ, որ մեր ֆիլհարմոնիկը ղեկավարի հայ երաժիշտ, չնայած շատ լավ հայ դիրիժորներ կան: Արդեն 20 տարի Թոփչյանը ղեկավարում է նվագախումբը: Դա նորմալ չէ, դա չորս նախագահական ժամկետ է: Պիտի նոր մարդ գա, նոր շունչ լինի, նոր գաղափարներ, նոր հեռանկարներ: Չի կարելի էսպես ճահճանալ: Դուք հասկանո՞ւմ եք, թե մենք ինչ գավառական վիճակում ենք, եթե միևնույն մարդը ղեկավարում է ազգային ֆիհարմոնիկը 20 տարի:

– Բայց մենք բազմաթիվ եվրոպացի երաժիշտների, դիրիժորների ենք տեսել, որ համագործակցել, համատեղ ելույթներ են ունեցել մեր ֆիլհարմոնիկի, Էդուարդ Թոփչյանի հետ: Մեր նվագախումբն էլ հաճախ է մեկնում հյուրախաղերի արտերկիր: Սա ցուցանիշ չէ՞:

– Դրանով մի խաբվեք: Դրսում ելույթ ունենալը մեծ բան չէ: Աշխարհի ամենավատ նվագախումբն էլ այսպես թե այնպես հաջողեցնում է դրսում ելույթներ ունենալ: Այ եթե նվագախումբը կամ անձամբ Թոփչյանն այնպիսի առաջարկներ ունենային դրսից, այնպիսի պայմանագրեր կնքեին աշխարհի զարգացած երկրների հետ, որ տարվա մի մասն անցկացնեին այնտեղ ու չհասցնեին վերադառնալ Հայաստան, դա կլիներ բարձր որակի ցուցանիշ: Դա պատիվ կբերեր մեր երկրին: Բայց ամեն բան սուտ է, բլեֆ: Էդ հեքիաթներն ու խաբեբայությունն են քանդում մեր երկիրը: Չտա՛ Աստված, որ մեր նոր ղեկավարությունն էլ այս «կտերը ուտի»: Լիլիթ Մակունցի աշխատանքը ցույց տվեց, որ նա ոչ մի կապ չունի իր ղեկավարած բնագավառի հետ: Լավ անձնավորություն է, հաճելի ժպիտ ունի, բայց թող ուրիշ պաշտոնում հարցեր լուծի այդ ժպիտով:

– Մշակույթի նախարարությունը, ի թիվս այլոց, պիտի դադարի առանձին միավոր լինելուց, պիտի միանա կրթության, գիտության, սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարություններին: Այս փոփոխությունից ի՞նչ եք ակնկալում:

– Ամեն ինչ էլ կարելի է միացնել իրար: Թող միացնեն: Միևնույն է, մշակույթի նախարարությունը կամ վարչությունը իր առանձին գործունեության դաշտը պիտի ունենա: Մենք պիտի հասկանանք, թե ինչ երկիր ենք: Եթե մեր երկրում մշակույթը չունենա ստրատեգիական դիրք, երկիրը կլինի խեղճ վիճակում: Էս երկրի ամենահզոր բաղադրիչներից մեկը մշակույթն է: Այլ բան է, որ այդ բաղադրիչը չի աշխատում, իրեն այնքան վատ է դրսևորում, որ մարդիկ մտածում են այն ուրիշ մի բանի միացնելու մասին: Իրականում սա մեծագույն սխալ է: Ինչպես որ ունենք պաշտպանության նախարարություն, Ազգային անվտանգության ծառայություն, նույն կերպ իր բարձրագույն դիրքը մեր երկրում պիտի ունենար մշակույթի նախարարությունը: Չի ունեցել, որովհետև վատ ղեկավարներ ենք ունեցել: Մեր երկրի առաջին դեմքերն էլ համարել են այդ նախարարությունը անկարևոր, երկրորդական մի կառույց:
(շարունակելի)

Զրույցը վարեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Աղբյուր՝ Irates.am:

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում