Հայոց իմաստակիր հնչյուններ

ԵՐԵՎԱՆ, 18 ՀՈՒԼԻՍԻ, Aravot.am: Հայոց այբուբենը շատերը ներկայացնում են որպես կատարյալ, իր մեջ սրբազան գաղտնիքներ ունեցող, որոշակի կոդեր պարունակող մի հրաշալի ամբողջություն: Եվ ամենեւին պատահական չէ, որ շատերը, անգամ ոչ մասնագետները, փորձում են հասկանալ այդ գաղտնիքներն ու կոդերը եւ այն ամենը, ինչը հայ գրերը դարձնում են կատարյալ, իդեալական մի կառուցվածք: Այդ փնտրտուքները եւ որոնումները, եթե նույնիսկ դրանցից շատերը անհիմն են, այնուամենայնիվ, կարող են քիչ կամ շատ օգտակար լինել՝ գիտական որեւէ լուրջ ուսումնասիրության համար: Հայ գրերի հետ առնչվող բազում հարցերի շուրջ մտորելով, աստիճանաբար ձեւավորվեց մի գաղափար, ըստ որի լեզվական ամեն մի հնչյուն եւ դրան համապատասխան գրաֆիկական պատկեր՝ տառը սկզբնապես արտահայտել է որոշակի իմաստ եւ դարձել է բառ: Այս գաղափարի ձեւավորմանը նպաստեց նաեւ այն հանգամանքը, որ հայերենում գործածվող որոշակի հնչյուններ ունեն բառային նշանակություն: Օրինակ, ՈՒ, Ց, Ի, Զ, Յ:

Բնականաբար, հարց է առաջանում, իսկ մյուս տառերը ինչո՞ւ չպետք է ունենան բառային նշանակություն: Բացի այդ, նշված գաղափարի ձեւավորմանը նպաստել են մի շարք ընդհանրական մեթոդներ, մասնավորապես՝ ա) մարդկության զարգացումը կրկնում է երեխայի զարգացումը, բ) ազգային լեզվի զարգացումը կրկնում է երեխայի խոսելու զարգացումը այնպես, ինչպես երեխան խոսել սովորելիս առաջին հերթին սովորում է արտասանել առանձին հնչյուններ, ապա՝ կարճ միավանկ բառերը եւ այլն: Կարծում ենք, պետք է հաշվի առնել նաեւ մարդու ամենօրյա գործունեության ընթացքում հանդիպող կենսական նշանակություն ունեցող առարկաներն ու երեւույթները: Ահա այդպիսի մտորումներն էլ հանգեցրին մի շարք ենթադրությունների:

Առաջին հնչյունը, որ գրավեց իմ ուշադրությունը, հայերեն «Ծ»-ն է: Մի շարք բառեր, ինչպիսիք են ծին, ծիլ, ծիծ, ծոց, ծով, ծառ, բերեցին այն ենթադրությանը, որ «Ծ» հնչյունը նշանակում է «կյանք»: Մյուս հնչյունը, որ ինչպես հայտնի է ամենահաճախն է օգտագործվում, «Ա»-ն է, որն ամենայն հավանականությամբ նշանակում է «սկիզբ», «նախասկիզբ», «ամեն ինչից առաջ», «նախորդող» իմաստով: Նշված երկու հնչյունների միասնությունը՝ «ԱԾ», որ միջնադարյան ձեռագրերում եւ արձանագրություններում «Աստված» բառի համառոտագրումն է (հապավումը), թվում է, թե համոզում է, որ իսկապես, «Ա» եւ «Ծ» հնչյունների՝ վերը նշված իմաստները, միանգամայն համահունչ է «Աստված» բառին եւ նշանակում է «նախակյանք»՝ «կյանքից առաջ» կամ «կյանքին նախորդող»:

Հաջորդ հնչյունը «Ր»-ն, որն ըստ հնդեվրոպական նախալեզվում տրվող նշանակության՝ նշանակում է «այր», իսկ «ԱՐ»-ը հետեւաբար նշանակում է «արական նախասկիզբ», ինչը միանգամայն հասկանալի է, քանզի վաղ հնադարում տղամարդկային հատկությունները, առաջին հերթին ֆիզիկական ուժը, ապահովում էին մարդու կենսագոյությունը եւ այդ պատճառով դրան տրվում էր այդպիսի կարեւորություն: Այդ մասին են վկայում «ԱՐ» մասնիկով բառերը:

«Գ» հնչյունն ունի «գութ» իմաստը, այսինքն՝ առանց աստվածային ողորմածության ոչինչ չի տրվում: «Դ» հնչյունն արտահայտում է «դուռ» իմաստը, իբրեւ Աստծո ճանապարհ դեպի Աստծո դուռ կամ աստվածային հույս:

Այս կերպ մտածելով, կարելի է ենթադրել, որ հայերեն հնչյունները ունեն հետեւյալ իմաստները.

Ա – սկիզբ, նախահիմք Ճ – ճուտ

Բ – բար (պտուղ), բարի Մ – մարդ

Գ – գութ, աստվածային ողորմածություն Տ – տուն, տեղ, տուն-տեղ

Դ – դուռ, Աստծո դուռ Շ – շուտ, ուշ

Ն – նոր Ե – եզր

Կ – կին Ք – քար

Ջ – ջուր Ղ – աղ

Վ – վերջ Զ – զեն

Հ – հող, գուցե նաեւ՝ հուր Չ – ոչ, հեչ, չէ

Լ- լույս, լի (այն, ինչը լույսով է) Ժ – ժամ

Ս – սուրբ (մաքուր, անարատ իմաստով) Ծ – կյանք

Ձ – ձու, ձագ

Կարծում եմ նաեւ, որ չպետք է բացառել, որ այս կամ այն հնչյունը կարող է ունենալ մեկից ավելի իմաստներ:

Հետաքրքիր է, որ այս տեսակետից շատ բառեր ստանում են որոշակի ստուգաբանություն (օրինակ՝ մահ-մարդը հող է դառնում, մանուկ-նոր մարդ, ծիծաղ-կյանքի աղ, կուրծ-կնոջ տված կյանք, բան-նոր բար (պտուղ), բարիք եւ այլն): Հասկանալի է, որ բոլոր այս ենթադրություններն ունեն լեզվաբանական լուրջ հետազոտության կարիք, առանց որի դրանք կմնան զուտ դատարկ, անհիմն ենթադրություն:

Անհրաժեշտ է նաեւ նշել, որ եթե նշված գաղափարը հանկարծ հիմնավորվի, ապա այդ դեպքում այբուբենի տառերի կոնկրետ հերթագայությունը, ինչը, որքան տեղյակ եմ, բացատրություն չունի, կդառնա արդեն բացատրելի ու հասկանալի եւ, մյուս կողմից՝ հնարավորություն կընձեռի հասկանալ մեր նախնիների աշխարհըմբռնումը եւ աշխարհընկալումը: Օրինակ, Ա-Բ-Գ-Դ տառերի հենց այսպիսի հերթագայությունը որոշակի աշխարհընկալման դրսեւորում է: Բացի այդ, կարծում եմ, այդ հանգամանքը կնպաստի նաեւ տառերի (հնչյունների) անվանումների (ԱՅԲ, ԲԵՆ, ԳԻՄ, ԴԱ…) բացահայտմանը, որը նույնպես բացատրություն չունի:

Ցանկանում եմ հայցել լեզվաբանների ներողամտությունը իմ ենթադրությունների համար եւ անկեղծ շնորհակալությունս հայտնել լեզվաբաններ Ա. Գիլոյանին եւ հատկապես բանասիրության թեկնածու Ն. Դիլբարյանին, առանց որոնց աջակցության եւ խորհուրդների սույն հոդվածը չէր գրվի: Հոդվածում առկա բոլոր լեզվական ու լեզվաբանական սխալներն ու անճշտությունները միայն իմն են:

Վ. ՊՈՂՈՍՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում