Ռուբեն Հովսեփյան. Նռներ

– Մի երգիր, պապ, – ճչացի ես:

– Ինչո՞ւ, այ շան ծիծ կերած:

– Մի երգիր, – ասացի, – լացս գալիս է:

Լացս գալիս էր ոչ այն պատճառով, որ երգը լացացնող էր, չէ, դա ոչ տխուր, ոչ էլ ուրախ, դա և’ տխուր, և’ ուրախ, սովորական մի երգ էր, որ կինտոները երգում էին խնձոր ծախելիս՝ «դուլի յաբլոկի, դուլի յաբլոկի…»: Լացս գալիս էր, որովհետև պապս, հորս հայրը, որի միակ թոռը ես էի, որի ասելով՝ մեր օջախի միակ հույսը ես էի, ծերության թոշակը մինչև վերջին կոպեկը ծախսել էր՝ առանց ինձ հիշելու: Միայն խմած օղու փողերով նա կարող էր տուն բերել հինգ-վեց հատ մեծ նուռ, և այդքանը բավական կլիներ, որ հիմա լացս չգար:

Գիտե՞ք, ես հեքիաթներ եմ հնարում, այսինքն՝ ոչ թե հնարում, այլ պատմում եմ: Ես չեմ էլ պատմում՝ տեսնում եմ հնարածս, պատմածս հեքիաթները, և այդ հեքիաթներում միշտ էլ նուռ է լինում: Նուռը միայն միրգ չէ: Նուռը հեքիաթ է: Նռան բազմանիստ հատիկները, այդ պսպղուն, կարմիր հատիկները անդամանդներ են, հակինթ, իսկ ադամանդ ու հակինթ որտե՞ղ է հանդիպում: Հեքիաթում:

Արդեն քանի օր է ես մտնում եմ մրգերի խանութ ու նայում եմ նռների կույտին: Ես մտովի կճպում եմ բոլոր այդ նռները և հատիկներից ապարանջան եմ սարքում, մանյակ…
Այսօր վաճառողը, երևի ախորժակ գրգռելու համար, մի մեծ նուռ էր կտրել, և հյութը, արյան նման հյութը, կաթկթել էր վաճառասեղանին: Այդ կարմիր կաթիլներն այնպես էին փայլփլում, այնպես էին կանչում, որ ես չդիմացա, մատս գողտուկ մոտեցրի, որ հետո բերանս տանեմ, բայց կաթիլները սառել էին, սառույց էին դարձել:

– Լացդ գալիս է, լաց եղիր, – ասաց պապս, – երբ մարդու լացը գալիս է, պիտի լացի: Եթե ուտել է ուզում՝ պիտի ուտի, եթե խմել է ուզում՝ պիտի խմի…

Հիմա նա մերկ էր և փորձում էր հագնել նոր վարտիքն ու շապիկը, որ թութունի, մոթալ պանրի, հացի հետ բերել էր շուկայից: Ես սարսափով մտածեցի, որ վարտիքն ու շապիկը երևի ուրիշինն են, որը հիմա չկա, մեռել է, չկա. թե չէ ինչո՞ւ պիտի վաճառեին շուկայում: Ես մտածեցի, որ այդ մեռածը այս գիշեր կամ վաղը երևալու է պապիս աչքին և պահանջելու է իր սպիտակեղենը: Ի՞նչ պատասխան պիտի տա: Եվ ես խղճացի պապիս: Ես ներեցի պապիս, բայց, միևնույն է, լացս գալիս էր: Որովհետև հանկարծ միտս եկան իմ ապրած բոլոր տխրությունները: Հիշեցի մորս, որը հանկարծ անհետացավ: Հիշեցի նրա անհետացման երեկոն, երբ տանը միայն ես ու հայրս էինք: Իրար հետ չէինք խոսում, իրար չէինք նայում: Ես շաքար էի գցել բաժակիս մեջ և փոքրիկ գդալով խառնում էի թեյը: Ես երկար էի խառնում. գդալը զարկվում էր բաժակի պատերին… Հայրս սպասում էր, որ վերջացնեմ խաղս. նրան էլ էր պետք խառնել թեյը: Շաքարն արդեն հալվել-լուծվել էր, բայց ես խառնում էի: Ես զրնգացնում էի բաժակը: Ես երգ էի լսում:
Եվ հայրս ստիպված ասաց.

– Գդալը չե՞ս տա:

– Չէ:

– Լավ, – ասաց հայրս ու թեյը խմեց առանց խառնելու:

Ես նայեցի նրա դեմքին, չգիտեմ ինչ տեսա, բայց հիշում եմ, որ լաց եղա:

– Մարդ ծտի պես պիտի ապրի, – ասաց պապս, – ուտել ես ուզում՝ կեր, խմել ես ուզում՝ խմիր, երգել ես ուզում՝ երգիր…

Դուռն առանց թակոցի բացվեց, և ներս մտավ թևքերը քշտած որբևայրի Վաթեն, մեր հարևանուհին: Նրանից գոլորշի էր պոկվում և օճառի հոտ էր գալիս, ու ես գլխի ընկա, որ պիտի լողանամ:

– Դե, շուտ, դե, շուտ, – ասաց Վաթեն, – ջուրը սառչում է, տարին վերջանում է: Կեղտոտ մարմնով նոր տարին չեն սկսի, բալա: Ամբողջ տարին կեղտոտ կմնաս, բալա: Դե, շուտ, դե, շուտ:

Նա ինքն էլ հանեց շորերս, գրկեց ինձ ու տարավ, գցեց տաշտակը: Չոր-չոր մատներով տրորում էր թևերս, թիկունքս, վիզս՝ ինձ թվում էր, թե պլոկում է կաշիս, գլխիս եռացրած ջուր էր լցնում, ու ես, իբր ցավից, իբր ջրի տաքությունից, լաց էի լինում:

Իսկ երբ արդեն չորացած, հագնված, մաքուր, տաքուկ նստած էի տանը, վառարանի կողքին, երբ մի կուշտ լաց եղած-հանգստացած նայում էի վառարանի դռնակից շան լեզվի նման դուրս թռչող բոցին, տեսա մի հեքիաթ, որ դեռ երբեք չէի տեսել:

Գնացք կանգնեց մեր կայարանում, և այդ կանաչ գնացքից ցած իջավ Ձմեռ պապին: Նրա ձեռքին ոչ պարկ կար և ոչ էլ տոպրակ: Այդպես դատարկաձեռն նա մոտեցավ ինձ ու շոյեց գլուխս: Հետո գրպանից մի նուռ հանեց, հետո երկրորդը, երրորդը, չորրորդը, հետո կայարանի զանգը խփեցին, և Ձմեռ պապին էլի գլուխս շոյեց ու վազեց-հասավ շարժվող գնացքին:

Այնպես պարզ տեսա այս հեքիաթը, որ վերջում զարմացա, երբ նռներն անհետացան: Յոթ անգամ տեսա նույն հեքիաթը և դեռ էլի կտեսնեի, եթե չգար հայրս: Հորս ձեռքին ոչ պարկ կար և ոչ էլ տոպրակ: Այդպես դատարկաձեռն նա մոտեցավ ինձ ու շոյեց գլուխս: Շունչս պահած՝ ես սպասում էի շարունակությանը, սպասում էի հեքիաթի շարունակությանը: Հայրս գրպաններից ոչինչ չհանեց: Ոչ նուռ, ոչ խնձոր, ոչ կոնֆետ, ոչինչ:

Ու ես մտածեցի, որ այս աշխարհում ոչ ոք, ոչ ոք չի ուզում հեքիաթը իրականություն դարձնել: Ախր, ինչ մի դժվար բան էր գրպանից չորս նուռ հանելը…

– Ես գնում եմ կայարան, – ասացի՝ հագնելով վերարկուս:

– Այս ուշ ժամի՞ն, – հարցրեց հայրս:

– Հա, այս ուշ ժամին:

– Լավ, – ասաց հայրս, – գնա:

Ես էլի հիշեցի գդալի պատմությունը. ինչո՞ւ չի կոպտում այս մարդը, ինչո՞ւ չի բղավում վրաս, ինչո՞ւ չի արգելում: Եթե կոպտեր, եթե բղավեր, եթե արգելեր, ես կասեի՝ գնում եմ, հեռանում եմ, որովհետև մի նուռն ի՞նչ է, որ այս Նոր տարվա գիշերը չես բերել: Բայց նա չի կոպտում, չի բղավում, չի արգելում. նա ասում է՝ «լավ», ու ես ավելի եմ տխրում:

Հայրս էլ դուրս եկավ: Մեզ վրա մրսած մի շուն ոռնաց, բայց մենք ուշադրություն չենք դարձնում: Մեզ վրա ձյուն է թափվում, բայց մենք ուշադրություն չենք դարձնում: Մենք գնում ենք կայարան, որտեղ շուտով կանգ կառնի գիշերվա գնացքը: Ես մտքումս օգնության եմ կանչում հնարածս, տեսածս հեքիաթների բոլոր կախարդներին. մի անգամ, խնդրում եմ, մի անգամ հեքիաթը իրականություն դարձրեք: Ես ձեզանից ոչ տոնածառ եմ ուզում, ոչ սահնակ, ոչ պալատ, ոչ ձի, ես ձեզանից խնդրում եմ, որ այսօր, հենց այս գիշերվա գնացքից ցած իջնի Ձմեռ պապին և ինձ նվիրի չորս նուռ: Չորս նուռ: Չորս նուռ:

Մենք անցնում էինք մրգերի խանութի մոտով, և ես չկարողացա անտարբեր մնալ: Նռների կույտը կիսով չափ պակասել էր: Ես թևքովս սրբեցի ցուցափեղկի ապակին, որ լավ տեսնեմ, բայց ապակին քրտնել էր ներսից:

– Նուռը թթվաշ է, չէ՞, հայրիկ, – հարցրեցի ես:

– Թթվաշ է:

– Ատամներս մրսում են նուռ ուտելուց, – ասացի ես և մտքումս էլի խնդրում էի կախարդներին. մի անգամ, գոնե մի անգամ թող հեքիաթը հեքիաթ չլինի:

Կառամատույցում կարմիր գլխարկով կայարանապետն էր կանգնած և մի քանի երկաթուղային: Կայարանապետի լապտերիկի լույսը սառչում էր օդում, և այդ լույսի մեջ ձյան փաթիլներն ավելի շատ էին ու ավելի մեծ, ու ավելի թափանցիկ: Հետո լապտերիկի լույսը աղոտացավ, որովհետև մոտենում էր գնացքը՝ հրեշի աչքերի նման լուսարձակներով:

Վագոնների լուսամուտներին կպած մոմագույն դեմքեր անցան մեր կողքով, լուսամփոփներ, վարագույրներ, ածուխի, մազութի, յուղի հոտ անցավ մեր կողքով, հետո գնացքը կանգ առավ:

Գնացքից ցած իջավ մեկը, բայց դա Ձմեռ պապին չէր, և ինչքան գլխի ընկա, այդ մեկը մատ էր թափ տալիս կայարանապետի վրա:

Մոտեցանք: Մարդը բղավում էր.

– Մաքրել, իսկույն մաքրել:

– Լսում եմ, – գլուխ էր տալիս կայարանապետը:

– Հերթապահություն է պետք հաստատել, սա ի՞նչ բարբարոսություն է:

– Լսում եմ, – գլուխ էր տալիս կայարանապետը հեռացող գնացքին:

Ես տուն դարձա մենակ, որովհետև հայրս հանձն առավ մաքրել արձանի ձյունը և մաքրել մինչև առավոտ, մաքրել՝ քանի դեռ ձյուն է գալիս:

– Կվարձատրենք, – խոստացավ կայարանապետը:

Ես տուն հասա՝ պապս չէր սպասել Նոր տարուն, քնել էր: Ես էլ մտա անկողին և որոշեցի այլևս երբեք, երբեք հեքիաթներ չհնարել, չտեսնել: Եվ կարծեմ առաջին անգամ առանց հեքիաթ տեսնելու քնեցի:

Իսկ առավոտյան բարձիս տակ չորս նուռ գտա:

Իսկ առավոտյան պապս վառարանի վրա աղյուս էր տաքացնում, որ դնի երկու վերմակով փաթաթված, դողացող հորս ոտքերի տակ:

Ու ես մտածեցի, որ այս աշխարհում ամենից, ամենից դժվար բանը հեքիաթն իրականություն դարձնելն է…

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում