«Մեր օ­րե­րում մենք ոչ թե գիրք ենք հրա­տա­րա­կում, այլ մեր գոր­ծե­րը ար­խի­վաց­նում ենք, փր­կում կորս­տից»

ԵՐԵՎԱՆ, 20 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ, Irates.am: Վե­րահ­րա­տա­րակ­վել է ար­ձա­կա­գիր ՍՈՒ­ՍԱՆ­ՆԱ ՀԱՐՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆՅԱ­ՆԻ «Ագ­ռավ­նե­րը Նո­յից ա­ռաջ» վե­պը: Զրու­ցել ենք նշ­ված գր­քի և հայ ժա­մա­նա­կա­կից գրող­նե­րի մե­րօ­րյա խն­դիր­նե­րի մա­սին:

– 2016-ին «Ագ­ռավ­նե­րը Նո­յից ա­ռաջ» ժո­ղո­վա­ծուի հա­մար ար­ժա­նա­ցել եք ՀՀ նա­խա­գա­հի ա­մե­նա­մյա գրա­կան մր­ցա­նա­կին: Գիր­քը վե­րա­հրա­տա­րակ­վել է: Մեր օ­րե­րում կա­րե­լի՞ է ա­սել, որ հա­ճախ չհան­դի­պող ի­րա­դար­ձու­թյուն է գր­քի վե­րատ­պու­մը: Մեծ խի­զա­խում չէ՞, առ­հա­սա­րակ, գիրք հրա­տա­րա­կե­լը:

– Ես միշտ ա­սել եմ, որ մեր օ­րե­րում մենք ոչ թե գիրք ենք հրա­տա­րա­կում, այլ մեր գոր­ծե­րը ար­խի­վաց­նում ենք, փր­կում կորս­տից, ո­րով­հետև 300 կամ 500 օ­րի­նա­կը չի կա­րե­լի հա­մա­րել հրա­տա­րա­կում։ Ես այն գրող­նե­րից չեմ, ով­քեր ու­նեն հրա­տա­րա­կիչ։ Ե­թե պե­տա­կան ա­ջակ­ցու­թյուն չեմ ստա­նում, հրա­տա­րա­կում եմ իմ մի­ջոց­նե­րով։ Հաս­կա­նա­լի է, որ ժա­մա­նա­կա­կից հե­ղի­նակ­նե­րի վե­րա­հրա­տա­րակ­ման հա­մար պե­տու­թյու­նը գու­մար չի նա­խա­տե­սում։ Գու­մար չի նա­խա­տե­սում նաև ժա­մա­նա­կա­կից գրող­նե­րի գր­քե­րը գրա­դա­րան­նե­րի հա­մար գնե­լու նպա­տա­կով։ Ա­ռա­ջին հրա­տա­րա­կու­թյու­նը՝ 2015 թ. թեև պե­տա­կան պատ­վե­րով էր, բայց հան­դի­պում­նե­րի ըն­թաց­քում պար­զե­ցի, որ ոչ մի գրա­դա­րա­նում գիր­քը չկա։ Գրա­խա­նութ­նե­րից մե­կում էլ ա­սա­ցին՝ մինչև հի­մա էդ գիր­քը հարց­նում են։ Դրա հա­մար ո­րո­շե­ցի վե­րահ­րա­տա­րա­կել։ Պետք է դառ­նու­թյամբ խոս­տո­վա­նեմ, որ մայ­րա­քա­ղա­քի մեծ գրա­դա­րան­նե­րը սո­վո­րու­թյուն չու­նեն իմ գր­քե­րը գնե­լու։ Չնա­յած, որ­քան հաս­կա­նում եմ, բո­լոր հե­ղի­նակ­նե­րի դեպ­քում է այդ­պես։ Սա խո­սե­լու շատ լուրջ թե­մա է, հի­մա չեմ ման­րա­մաս­նում։ Ինչ­պես գի­տեք, ժո­ղո­վա­ծուն բաղ­կա­ցած էր եր­կու մա­սից՝ «Երկ­րորդ կի­րա­կին նե­րա­ռյալ» պատմ­վածք­նե­րի ժո­ղո­վա­ծուից և «Ագ­ռավ­նե­րը Նո­յից ա­ռաջ» վե­պից։ Պատմ­վածք­նե­րի ժո­ղո­վա­ծուն ան­ցյալ տա­րի վե­րահ­րա­տա­րա­կեց ՀԳՄ հրա­տա­րակ­չու­թյու­նը։ Վե­պը հի­մա իմ մի­ջոց­նե­րով եմ հրա­տա­րա­կում։ Եվ հույս ու­նեմ ինչ-որ կերպ հասց­նե­լու գրա­դա­րան­ներ։

– Դուք 11 գր­քի հե­ղի­նակ եք: Ձեր իսկ օ­րի­նա­կով (է­լի մր­ցա­նակ­նե­րի եք ար­ժա­նա­ցել, որ­քան հի­շում եմ) կա­րո՞ղ եք ա­սել՝ մր­ցա­նա­կի ար­ժա­նա­ցած գր­քե­րը ա­վե­լի լա՞վ են սպառ­վում:

– Ես չեմ կա­րող խո­սել գր­քի սպառ­ման մա­սին, ես իմ ի­րա­կան ըն­թեր­ցող­նե­րի քա­նա­կը չգի­տեմ, ո­րով­հետև այն գր­քե­րը, ո­րոնք ես իմ մի­ջոց­նե­րով եմ հրա­տա­րա­կում, նվի­րում եմ, քա­նի տպա­քա­նա­կը չի սպառ­վել։ Գր­քե­րիս հիմ­նա­կան մա­սը, ո­րոնք հրա­տա­րակ­վել են պե­տա­կան պատ­վե­րով կամ ա­ջակ­ցու­թյամբ, ինչպես այդ տա­րի­նե­րին հրա­տա­րակ­ված ու պա­հեստ­նե­րում փտող գր­քե­րը մինչև հի­մա բա­ժան­վում են, վեր­ջը չի երևում։ Այս դեպ­քում էլ՝ տպա­քա­նա­կի այն մա­սը, ո­րը ես գնել եմ հրա­տա­րակ­չից, նվի­րել եմ։ Մնա­ցա­ծից տե­ղյակ չեմ։ Չնա­յած պատ­կե­րաց­նե­լը դժ­վար չէ։

– Նոր հրա­տա­րա­կու­թյու­նը ինչ­պե՞ս է ներ­կա­յա­նա­լու ըն­թեր­ցո­ղին՝ ձևա­վոր­ման, ար­ժե­քի, լրամ­շա­կում­նե­րի ա­ռու­մով:

– Միշտ նա­խան­ձել եմ գրող­նե­րին, ով­քեր տա­րի­ներ հե­տո վե­րամ­շա­կում են ի­րենց գոր­ծե­րը։ Ես ե­թե այդ հո­գե­վի­ճա­կից դուրս ե­կա, հե­տո չեմ կա­րո­ղա­նում բառ կամ տող փո­խել։ Բա­ցի այդ էլ՝ շատ գա­ղա­փար­ներ ու­նեմ, եր­բեմն ինձ թվում է, որ ես ոչ թե գրում, այլ սղագ­րում եմ մտ­քերս, մինչև իմ ժա­մա­նա­կի տե­րը կլի­նեմ և լր­ջո­րեն կաշ­խա­տեմ։ Նա­խորդ հրա­տա­րա­կու­թյան հետ հա­մե­մա­տած միայն շա­պի­կի ձևա­վո­րումն է փոխ­ված, ո­րով­հետև նա­խոր­դը ժո­ղո­վա­ծու էր։ Դրա հա­մար չու­զե­ցա նույն շա­պիկն օգ­տա­գոր­ծել։

– Եվ կա մի կարևոր հան­գա­մանք՝ պրո­պա­գան­դա, մար­քե­թինգ: Ի՞նչ է ար­վե­լու, որ գիր­քը գտ­նի իր ըն­թեր­ցո­ղին:

– Ա­մե­նա­ցա­վոտ հարցն է։ Պրո­պա­գան­դա­յի ա­ռու­մով Ազ­գա­յին ռա­դիոն և մա­մու­լը ազ­նիվ են։ Հե­ռուս­տա­տե­սու­թյու­նը կամ պի­տի գնել կամ անձ­նա­կան կա­պերն օգ­տա­գոր­ծել. գր­քի լավն ու վա­տը կապ չու­նի։ Ինձ հա­մար, որ­պես հե­ղի­նա­կի, ձեռն­տու է, որ գիր­քը տա­րած­վի գրա­դա­րան­նե­րում: Շր­ջան­նե­րի, մի շարք դպ­րոց­նե­րի գրա­դա­րան­ներ ցան­կու­թյուն ու­նեն գնե­լու, բայց չգի­տեն՝ ինչ­պե՞ս ձևա­կեր­պել, որ հար­կա­յի­նը չտու­գա­նի։ Հե­ղի­նա­կի հետ աշ­խա­տե­լու կար­գը չգի­տեն։ Ա­մեն ին­չից վա­խե­նում են։ Քա­ղա­քում գրա­խա­նութ­նե­րը քսան տա­րի է հե­ղի­նա­կից գիրք են ըն­դու­նում, մար­զե­րի գրա­խա­նութ­նե­րը էն­քան գե­ղար­վես­տա­կան գրա­կա­նու­թյուն չեն վա­ճա­ռել, որ ան­տե­ղյակ են այս ա­մե­նից, վա­խե­նում են հե­ղի­նա­կի հետ պայ­ման­ագիր կն­քե­լուց։ Որ­պես­զի որևէ գրա­դա­րան գիրքդ գնի, ան­ձամբ պի­տի տա­նես, ա­ռա­ջար­կես։ Կոնկ­րետ ինձ հա­մար դա նվաս­տաց­նող է, եր­բեք չեմ ա­նի։ Մի՞­թե դժ­վար է մե­խա­նիզմ մշա­կե­լը։ Ա­ռա­վել ևս, որ ժա­մա­նա­կա­կից գրող­նե­րի հիմ­նա­կան մա­սը գր­քե­րը հրա­տա­րա­կում է սե­փա­կան մի­ջոց­նե­րով։ Պատ­կե­րաց­նու՞մ եք՝ քա­նի գրա­դա­րան կա Հա­յաս­տա­նում, ինչ­քան ժա­մա­նակ է պետք հեր­թով մտ­նե­լու և գիրք ա­ռա­ջար­կե­լու հա­մար։ Չգի­տեմ էլ, թե սա ում լու­ծե­լիք խն­դիրն է, բայց լուրջ խո­չըն­դոտ է։ Հե­տո էլ ա­սում ենք՝ չեն կար­դում։ Կար­դա­լու հա­մար գիր­քը գո­նե պի­տի տես­նեն։

– Են­թադ­րում եմ, որ նրանք, ով­քեր ծա­նոթ են Ձեր ար­ձա­կին, սպա­սում են նոր գր­քի: Կա՞ նման հե­ռան­կար, ե­թե ա­յո՝ ին­չի՞ մա­սին է լի­նե­լու:

– Կի­սատ գոր­ծեր շատ ու­նեմ, բայց չեմ շտա­պում։ Հա­զար ու մի հարց կա, ար­դեն ե­ղած­նե­րը հնա­րա­վոր չէ հասց­նել ըն­թեր­ցո­ղին, ուր մնաց թե… Չնա­յած, ինչ­պես ա­սում են՝ կար­միր կո­վը կա­շին չի փո­խի. ե­թե ա­մեն ինչ իր հու­նով գնա, հրա­տա­րա­կե­լու բան կու­նե­նամ։

– Թարգ­մա­նու­թյուն­նե­րի հար­ցը տե­ղից շարժ­վու՞մ է:

– Ա­յո, տար­վա վեր­ջին Անգ­լիա­յում պի­տի ար­դեն լույս տես­նի այս՝ «Ագ­ռավ­նե­րը Նո­յից ա­ռաջ» վե­պը։ Քա­նի որ դրա­նով զբաղ­վում է իմ գոր­ծա­կա­լը, ման­րա­մաս­նե­րը չեմ ճշ­տել, բայց գր­քի շա­պիկն ար­դեն ու­ղար­կել են, նա­յել եմ… ա­մե­նաու­շը ե­կող տա­րես­կզ­բին գիր­քը երևի մեզ կհաս­նի։

– Դուք նաև ման­կա­կան գոր­ծեր եք գրում: Ման­կա­կան գոր­ծե­րը մա­նուկ­նե­րի հա­մար, թե մե­ծե­րի, և ինչ­պե՞ս, որ­տե՞ղ կար­դալ դրանք:

– Շատ պատմ­վածք­ներ ու­նեմ, ո­րոնց հե­րոս­նե­րը ե­րե­խա­ներ են, բայց դրանք ման­կա­կան չես հա­մա­րի։ Այս տա­րի գր­վեց իմ ա­ռա­ջին ման­կա­կան գոր­ծը՝ «Հի­վան­դոտ չար­քը», որն էլ ու­ղար­կե­ցի «IBBY Հա­յաս­տան» մր­ցույ­թին։ Այս մր­ցույթն ի­րոք անհ­րա­ժեշտ և կարևոր է մեր գրա­կան դաշ­տի հա­մար։ Մա­նա­վանդ որ այս տա­րի պե­տա­կան օ­ժան­դա­կու­թյան ար­ժա­նա­ցած գր­քե­րի մեջ չկար ոչ մի ման­կա­կան գործ։ Զգաց­վում էր, որ կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րը լուրջ ջան­քեր էին գոր­ծադ­րել։ Բայց բա­ներ կա­յին, ո­րոնք այլ կերպ կա­րե­լի էր ա­նել։ Նախ՝ մր­ցա­նա­կա­յին ա­ռա­ջին, երկ­րորդ, եր­րորդ տե­ղե­րը ինձ հի­շեց­նում են ցե­ցո­տած սո­վե­տը։ Սո­վո­րա­բար մր­ցա­նա­կը տա­լիս են ինչ-որ բա­նի հա­մար՝ լա­վա­գույն սյու­ժեի, լեզ­վի, գե­ղար­վես­տա­կա­նու­թյան, մա­տուց­ման և այլ­նի։ Չհաս­կաց­վեց՝ ին­չո՞վ էր երկ­րորդ մր­ցա­նա­կը ստա­ցած գոր­ծը ա­ռա­վել եր­րոր­դից։ Միայն հաղ­թող գոր­ծե­րի վեր­նագ­րե­րը ըն­թերց­վե­ցին։ Ինչ­պի­սի՞ն պի­տի լի­ներ ա­ռա­ջին մր­ցա­նա­կի հա­վակ­նող գոր­ծը, ո­րը չգտն­վեց։ Ի­հար­կե աս­վեց, որ հա­մաշ­խար­հա­յին մի­տում­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խա­նող գոր­ծեր չկա­յին, բայց ո­րո՞նք են այդ մի­տում­նե­րը, ո­րոնց մաս­նա­կից­նե­րը, հանձ­նա­ժո­ղո­վի կար­ծի­քով, տե­ղ­յակ չէին, չաս­վեց։ Հանձ­նա­ժո­ղո­վի չա­փա­նիշ­նե­րի, ցան­կու­թյուն­նե­րի, սպա­սե­լիք­նե­րի, հաղ­թող գոր­ծե­րի ար­ժա­նիք­նե­րի և այլ­նի մա­սին խոսք չե­ղավ։ Եվ ա­մե­նա­կարևո­րը, հան­րա­պե­տու­թյան ա­ռա­ջին տիկ­նոջ մաս­նակ­ցու­թյամբ ըն­թա­ցող մի­ջո­ցա­ռու­մը պետք է այլ մասշ­տաբ, այլ դահ­լիճ և այլ լսա­րան ու­նե­նար՝ ան­կախ ա­մեն ին­չից։

Ինչևէ, սրանք չն­չին թե­րու­թյուն­ներ են կամ գու­ցե թե­րու­թյուն­ներ էլ չեն, այլ ուղ­ղա­կի իմ պատ­կե­րա­ցում­ներն են նմա­նօ­րի­նակ մր­ցույթ­նե­րի մա­սին։ Կարևորն այն է, որ լավ գործ է ար­վում, մր­ցույ­թը աշ­խու­ժաց­նում է գրա­կան կյան­քը, գրող­նե­րին ստի­պում գրել նոր գոր­ծեր, շփ­վել, քն­նար­կել: ՈՒ­րա­խա­լի է, որ նյու­թա­կա­նաց­ված մեր օ­րե­րում այդ­քան մաս­նա­կից կար, և այդ­քան մարդ է գա­լիս դե­պի գրա­կա­նու­թյուն։ Ի դեպ, իմ և մր­ցույ­թի մյուս մաս­նա­կից­նե­րի գոր­ծե­րից հրա­պա­րա­կե­լու ենք մեր ման­կա­կան գրա­կա­նու­թյան hasker.am կայ­քում։ Ցան­կա­ցող­նե­րը կա­րող են կար­դալ։

Զրույ­ցը՝ Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում