Բարոյական ոչ թե իրավունք, այլ պարտավորություն կա Արցախը Հայաստանի անբաժանելի մաս համարելու. ԼՂՀ վարչապետ

Արցախյան շարժման 27-ամյակի առթիվ «Դեպի միացում»  կամ  «Բաժանում  միացումից հետո» խորագրով հարցազրույցների շարքի Times.am-ի զրուցակիցն այս անգամ Արցախի Հանրապետության վարչապետ Արայիկ Հարությունյանն է:

– 1988 թվականի փետրվարի 12-ին Ստեփանակերտում տեղի ունեցավ ժողովրդական առաջին զանգվածային ցույցը՝ ԼՂԻՄ-ը Հայաստանի հետ վերամիավորելու պահանջով: Իսկ արդեն փետրվարի 20-ին ԼՂԻՄ-ի ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհուրդը որոշում ընդունեց անջատվել Ադրբեջանից և վերամիավորվել Մայր Հայրենիքի` Հայաստանի հետ և տեղի ունեցավ արցախյան առաջին ցույցը Երևանում: Ավելի ուշ՝ 1989-ի դեկտեմբերի մեկին, Երևանում կայացած ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի և ԼՂԻՄ Ազգային խորհրդի միացյալ նիստում ընդունվեց պատմական որոշում` Հայաստանի հետ Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորման մասին: Բայց հետո «Միացումից» հեռացանք և ունեցանք Անկախ Արցախ և Անկախ Հայաստանի Հանրապետություն: Ըստ Ձեզ՝ ինչո՞ւ վերամիավորման ակտը մնաց թղթի վրա, ո՞ւմ մեղքով, որքանո՞վ էր դա արդարացված կամ օբյեկտիվ, որքանո՞վ՝ ոչ:

– Չէի ցանկանա պատմության «եթե»-ների հարցերում խորանալ, քանի որ դա առավելապես պատմաբանների գործը կհամարեի: Բոլորիս հայտնի է, թե ինչ պատճառներով ու հիմքերով է այդ որոշումը կայացվել. Այն է՝ տվյալ ժամանակաշրջանի իրավական և աշխարհաքաղաքական հանգամանքները ստիպեցին գնալ անկախության, ոչ թե վերամիավորման ճանապարհով: Այժմ կա այն, ինչ կա. անհրաժեշտ է գործել ներկա իրադրությանը համապատասխան: Կարծում եմ՝ փաստացի վերամիավորումն անժխտելի իրականություն է, իսկ իրավականի համար դեռ ճամփա ունենք անցնելու:

– Ավելի քան 25 տարի անց երկրի ներսում «Միացման» պայքարի անհրաժեշտություն է առաջացել՝ հաշվի առնելով բերձորյան բաժանումը: Այս և այլ իրողությունները նկատի առնելով, որքանո՞վ ենք պատրաստ վերամիավորմանը՝ քաղաքական ղեկավարություններից մինչև շարքային քաղաքացի: Երկրորդ՝ որքանո՞վ է ներքին ինտեգրացումը մեզանում ստացված առանձին գոյության պարագայում՝ տարբեր մակարդակներում:

– Կարծում եմ՝ Արցախի բնակչության ճնշող մեծամասնությունն Արցախը զգում է միավորված ՀՀ-ի հետ՝ մեկ Հայաստանում՝ որոշ առանձնահատկություններով հանդերձ: Այդ առանձնահատկությունները գալիս են օբյեկտիվ իրականությունից՝ ԼՂՀ կարգավիճակից: Այնուամենայնիվ, և՛ օբյեկտիվորեն, և՛ սուբյեկտիվորեն ՀՀ և ԼՂՀ ինտեգրացումն իրականություն է բազմաթիվ ուղղություններում՝ ազգային ինքնություն, անվտանգություն, տնտեսություն և այլն: Իսկ միակ հիմնական տարբերությունը ներքաղաքականն է, ինչն էլ տրամաբանական է հռչակված երկու պետությունների գոյության և դրանից բխող այլ հանգամանքների պայմաններում:

–Արցախի միջազգային ճանաչումը չի՞ հեռացնում այս տեսլականը: Ավելին՝ վերամիավորման կողմնակիցներն անընդհատ հիշեցնում են, որ պատմությունը ցույց է տվել, որ երկու պետականություն ունենալը, բնավ, նպաստավոր չէ, ինչը այլ ազգերի դեպքում կարող ենք տեսնել:

-Միանշանակ է, որ վերամիավորման համար ավելի ցանկալի է ուղիղ, քան միջնորդավորված ճանապարհը, սակայն միշտ չէ հնարավոր ուղիղ ճանապարհով հասնել վերջնակետին: Ուստի, կարծում եմ, եթե ԼՂՀ միջազգային ճանաչումը միջանկյալ նպատակ է՝ վերամիավորման հեռանկարով, ապա այն չի հեռացնում Ձեր նշած տեսլականը, մանավանդ որ ընտրված ուղուն այլընտրանք չկա առկա պայմաններում:

– Բարոյական իրավունք կա՞ Արցախը ՀՀ մարզ համարելու:

– Բարոյական ոչ թե իրավունք, այլ պարտավորություն կա Արցախը Հայաստանի անբաժանելի մաս համարելու:

– Մայիսին Արցախում խորհրդարանական ընտրություններ են, ինչպե՞ս է գնում սրան Արցախը՝ ներքին և արտաքին առումներով:

– Ամեն ինչ ընթանում է բնականոն հունով, պետական պատասխանատու մարմիններն ու կուսակցությունները հանգիստ կերպով նախապատրաստվում են ընտրություններին: Մենք այն գիտակցությամբ ենք գնում մայիսի 3-ին ընդառաջ, որ այն Արցախի ժողովրդավարության կայացման և բնակչության բարեկեցության մակարդակի բարձրացման, ոչ թե որևէ մեկին ինչ-որ բան ապացուցելու համար է: Համոզված եմ՝ այս ընտրությունները ևս աչքի կընկնեն իրենց ժողովրդավարական ընթացքով՝ դառնալով նոր խթան ԼՂՀ պետական համակարգի արդյունավետության բարձրացման համար:

– 2015-ը յուրահատուկ տարի է, Արցախն այսպես ասած՝ հատուկ պատրաստություն տեսնո՞ւմ է՝ հաշվի առնելով սահմանին լարվածությունը սրվելու պահը, աշխարհաքաղաքական շահերը, գիտենք, որ աշխարհին մարտահրավեր է նետված՝ գալ Հայաստա՞ն, թե՞ Թուրքիա:

– Ցանկացած պահի Արցախը պատրաստ է դիմակայելու սահմանային լարումներին, սակայն այս տարի, հիրավի, հակառակորդի մանր արկածախնդրությունների հավանականությունը բարձր է՝ թյուրքական համերաշխությամբ և այլ գործոններով պայմանավորված: Հավելյալ քայլեր արդեն նախաձեռնվել են ԼՂՀ իշխանությունների կողմից՝ բարձրացնելու համար հանրապետության պաշտպանունակությունը՝ հաշվի առնելով նաև նախորդ տարվա լարվածության փորձառությունը: Համոզված եմ՝ ՀՀ-ը և ԼՂՀ-ն ի վիճակի են արժանապատիվ պատասխան տալ ադրբեջանա-թուրքական սադրանքներին՝ հիմքում ունենալով հայրենիքի և հայ մարդու անվտանգությունը:

– Սահմանին լարվածության ֆոնին ՀՀ ղեկավարությունը բավականին կոշտ հայտարարություն արեց՝ հայկական կողմին վերապահելով կանխարգելիչ հարվածների իրավունք, հայկական դիվանագիտությունն ի վիճակի՞ է այդ գործողությունները մարսել տալ միջազգային արտաքին քաղաքական հարթակում և հայամետ կամ հայանպաստ տրամադրություններ կամ իրավիճակ շահել ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացում:

– Առաջին հերթին՝ մեր սահմանների անվտանգությունն է կարևոր մեզ համար՝ անկախ արտաքին ընկալումներից, և համոզված եմ, որ ՀՀ ղեկավարությունը գործում է այդ տրամաբանությամբ: Այնուամենայնիվ, չանտեսելով դիվանագիտության նշանակությունը՝ ընդունում եմ, որ այն անվտանգության աջակից տարրերից մեկն է: Այս տեսանկյունից, կարծում եմ, միջազգային հանրությունը քաջ գիտակցում է, որ լարվածությամբ հետաքրքրված է միայն պաշտոնական Բաքուն, և, հետևաբար, զինադադարի պահպանման նպատակով ճնշում պետք է գործադրվի հենց այդ կողմի վրա: Ասածիս ապացույց կարող է լինել Մինսկի խմբի համանախագահների վերջերս տարածված հայտարարությունը, որում միջնորդներն ուղիղ կերպով Ադրբեջանին էին մեղադրում լարվածություն հրահրելու մեջ:

– Վերջում չանտեսենք նաև տնտեսական հավակնություններն Արցախի, ի՞նչ առաջնահերթություններ են օրակարգում, ի՞ նչ քայլեր պիտի արվեն ՝հաշվի առնելով նաև ՀՀ-ի տնտեսական ընտրությունը:

– Գլխավոր առաջնահերթությունը ՀՆԱ-ի աճի բարձր տեմպի պահպանումն է՝ տարեկան 8-10 տոկոսի շրջանակներում: Շարունակելու ենք նախընթաց ծրագրերը, ինչպես նաև հիմք ենք դնելու նոր նախագծերի իրագործմանը: Հաշվի առնելով ՀՀ-ի անդամակցությունը ԵՏՄ-ին՝ բնականաբար, համապատասխան խմբագրումներ ենք կատարելու մեր տնտեսական քաղաքականության մեջ, սակայն դրանք ավելի շոշափելի են լինելու միջնաժամկետ հատվածում, քանի որ անհրաժեշտ է կիրառության մեջ հասկանալ նոր պայմանների տրամադրած հնարավորությունները: Հպանցիկ կարող եմ նշել ուղղություններից մեկը. Այն է՝ ավելի ենք խթանելու գյուղատնտեսական ապրանքների վերամշակման արտադրությունը և դրա արտադրանքի արտահանումը:

Մարիամ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ